SBS 8.SINIF TÜRKÇE PARAGRAFTA ANLAM
Paragrafta Yardımcı Düşünce
Paragraflarda anlatılmak istenen düşünceyi geliştirmek, onu desteklemek amacıyla verilen yardımcı düşünceler olabilir. Bunlar yazının yazılma amacını vermezler, sadece ana fikirle aynı doğrultuda oldukları için parçada bu düşüncelere ihtiyaç duyulur.
Yardımcı düşünce soruları “Hangisine değinilmemiştir?” ya da “Hangisi söylenemez?” şeklinde karşımıza çıkar.
Yardımcı düşünce sorularını çözebilmek için paragrafta değinilen temaların tamamını doğru anlamak gerekir.
ÖRNEK SORU
Sen insansın! Derinde dur ama kıyıyı da kaybetme, kıyının pek de uzağına düşme. Çık mağarandan, kuytudan kaç, genişliğe gel, ferahlıkta dur, ufka bak.
Parçada aşağıdakilerden hangisi önerilmemiştir?
A) Yardımsever olmak
B) Toplumla birlikte yaşamak
C) Karanlıktan çıkmak
D) Geleceği düşünmek
2006 OKS
ÇÖZÜM
Parçada “Çık mağarandan.” seslenişi, toplum içinde ol; “Kuytudan kaç, genişliğe gel.” ifadesi, karanlıktan çık; “Ufka bak.” ifadesi de geleceği düşün anlamında değerlendirilecek tavsiyelerdir. Yardımseverlikle ilgili bir yargıya yer verilmemiştir.
Yanıt A
ÖRNEK SORU
İçimden hep iyilik geliyor
Yaşadığımız dünyayı seviyorum Kin tutmak benim harcım değil
Çektiğim bütün sıkıntıları unuttum
Parasız pulsuzum ne çıkar
Gelecek güzel günlere inanıyorum
Necati Cumali
Dizelerden şairle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz?
A) Kendisiyle barışık olduğu
B) Umutlu olduğu
C) Pişman olduğu
D) Açık yürekli olduğu
2006 OKS
ÇÖZÜM
“Parasız pulsuz” olduğunu bilip de “Bundan ne çıkar?” diyebilen insan, kendiyle barışık olan insandır. (A) “Gelecek güzel günlere” inanan biri, umutludur. (B) “Kin tutmak benim harcım değil.” diyen biri açık yürekli biridir. (D) Bizi, şairin pişman olduğu sonucuna götürecek bir yargıya bu şiirde yer verilmemiştir.
Yanıt C
ÖRNEK SORU
Ali'nin hiçbir zaman “Ben bu konuda hatalıyım; şu işi yanlış yaptım.” dediğini duymadım. O kendince her konuyu çok iyi biliyor. Hiç yanlış yapmaz. Size soruyorum; ben mi yanılıyorum, yoksa Ali gerçekten hata yapamaz mı?
Parçaya göre aşağıdakilerden hangisi, Ali'nin kişiliği ile bağdaşmaz?
A) Çok bilmiş B) Kendini beğenmiş
C) İnatçı D) Kararsız
1993 DPY
ÇÖZÜM
Parçada Ali'nin her şeyi doğru bildiğine inanması onun çok bilmiş, inatçı ve kendini beğenmiş olduğunu göstermektedir. Fakat Ali'nin kararsız olduğunu söyleyemeyiz; çünkü Ali her konuda doğruyu bildiğine inanmaktadır.
Yanıt D
Paragrafta Yapı
Paragraflar okunurken cümlelerin sıralanışına dikkat edilmelidir. Hiçbir paragraf gelişigüzel cümlelerden oluşturulmaz.Ana düşünce başlığında her paragrafın anlatmak istediği bir düşünce olduğunu söylemiştik. Bu ana düşünceyi başarılı bir şekilde okura sunabilmek için paragrafı oluşturan cümlelerin seçiminde dikkatli olmak gerekir. Her bir cümlenin kendinden bir önceki ve bir sonraki cümleyi başarılı bir şekilde tamamlaması gerekir.
Paragrafın ilk cümlesine giriş cümlesi deriz. İlk cümlede yazar, anlatacağı konuya giriş yapar. Sonraki cümlelerde de giriş cümlesine paralel bir anlatım gösterir.
Giriş cümlesi paragrafın ilk cümlesi olduğundan kendinden önce başka söz söylendiği düşüncesini vermemelidir.
Örnek:
“Bu yüzden biz de arka kapıdan eve girmek zorunda kaldık.”
“Sanki onu daha önce görmüş gibiyim.” “Anlattığın tüm bunları anlamamı nasıl bekleyebilirsin.”
Yukarıdaki cümleler giriş cümlesi olamaz. Çünkü uçları açık bırakılmıştır. Daha önce başka sözler söylendiği düşüncesi vermektedir.
Giriş cümlesiyle sonuç cümlesi arasında kalan cümlelere gelişme cümleleri veya ara cümleler diyebiliriz. Bu cümlelerde anlatım derinleştirilir. Gerektiğinde örneklendirme, karşılaştırma, benzetme gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurarak anlatımın kalıcı ve etkileyici olması sağlanmaya çalışılır. Bağlayıcı cümlelerin tamamı konuyla doğrudan ilişkin olmalı, birbirini tamamlamalıdır.
Paragrafın son cümlesine sonuç cümlesi denir. Sonuç cümlesinde anlatılan konunun sona erdiği bir şekilde belirtilir. Yazar, anlatmak istediklerini en doğru şekilde anlattığını düşündüğünde bir sonuç cümlesiyle yazısını bitirir. Sonuç cümlelerinin ana düşünceyi verdiği de görülür. Sonuç cümlesi olan cümleden sonra başka bir söz eklenmemelidir.
Örnek:
“Konuya bir de şu açıdan bakalım.”
“O hâlde az sonra söyleyeceği sözleri değerlendirmeye değer bulmayacaksınız.”
Yukarıdaki cümleler, sonuç cümlesi olamaz. Çünkü bu cümlelerden anlatılacak şeylerin henüz bitmediği anlaşılmaktadır. Paragrafta yapı soruları farklı şekilde karşımıza çıkabilir. Bunlardan biri paragraftaki eksik cümleyi bulmaya yönelik olan sorulardır. Paragrafın başında, ortasında ya da sonunda bir bölüm yazılmaz ve bizden bu bölümü seçenekler arasından parçaya en uygun olan bölümle doldurmamız istenir.
Bu tür soruların çözümünde paragrafın verilen kısmı iyice anlaşılmalı ve bu tema üzerinde ne- yin eksik olduğu tespit edilmelidir.
ÖRNEK SORU
Diğer canlıların bir türlü vazgeçemediği bu canım gölü, dağın başında, ormanın ortasında yapayalnız bırakıp gitmişiz. …. Zehir soluduğumuz yerlere. Elimizi yüzümüzü doğru dürüst yıkayamadığımız tıslayan muslukların başına.
Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) İnsanı doğadan uzaklaştırmışız.
B) Peki nereye gitmişiz?
C) Gittiğimiz yerleri de kirletmişiz.
D) Neden gitmişiz acaba?
2003 OKS
ÇÖZÜM
Paragrafta boş bırakılan yerden sonra bir cevap cümlesi olduğu seçiliyor. “Zehir soluduğumuz yerlere.” cümlesi “Nereye gitmişiz?” sorusunun cevabı olabilir.
Yanıt B
ÖRNEK SORU
Yabani hayvanları çok sever ve yakından tanırım. Çocukluğum, dağlık bir yörede geçti. Orada biz çocuklara oyuncak yerine, ayı yavrusu, kokarca, tavşan, tilki ya da sincap getirilirdi.
Parçadaki düşüncenin akışına göre son cümle aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?
A) Oyuncak zevkini pek tadamadık.
B) Onlarla zevkle oynayıp eğlenirdik.
C) Pahalı oyuncaklarla oynayamadık.
D) Büyük kentlerin özlemiyle yanardık.
2000 OKS
ÇÖZÜM
Parçaya bakıldığında yazarın çocukluğundan pişmanlık değil memnuniyetle söz ettiği görülüyor. Çocukken yaşadığı tecrübeler, doğayla iç içe yaşamış olması onu mutsuz etmemiş, aksine bunu bir avantaj olarak değerlendirmiş. Oysa, C ve D seçeneklerinde memnuniyetten çok bir yakınma anlamı var. B seçeneğinde ise pa- ragrafın verilen kısmında olduğu gibi daha hayat dolu bir üslup hakim.
Yanıt B
