Mahmut Esat Bozkurt
(Hayatı – Biyografisi)
Mahmut Esat Bozkurt (1892 Kuşadası – 21 Aralık 1943 İstanbul) Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarından ve döneminin genç Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuki temellerinin atılmasında büyük katkılarda bulunmuş bir devlet adamıdır.
1892’de o dönemde İzmir’e bağlı bir kaza olan Kuşadası’nda doğdu. Babası Kuşadası’nın ilerigelen ailelerinden Hacımahmutoğulları’ndan Hasan Bey’dir. İki yıl İzmir İdadisi’nde okuduktan sonra, II. Abdülhamit yönetimine karşı mücadeleye katılan dayısı Ubeydullah Efendi ile birlikte İstanbul’a gitti.
1911’de İstanbul Hukuk Mektebi’nden mezun olan Mahmut Esat Bozkurt, İsviçre’de Lozan ve Freiburg üniversitelerinde öğrenim gördü ve kapitülasyonlar konusunda doktora yaptı. İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere yurda döndü ve Ege Bölgesi’nde Kuvayı Milliye teşkilatının içinde yer alarak, önemli yararlıklar gösterdi.
TBMM 1. Dönem inde İzmir’den milletvekili olarak Meclis’e girdi. Meclis’te Anayasa Komisyonu ve Dışişleri Komisyonu’nda çalıştı. 12 Temmuz 1922’de Rauf Bey’in (Rauf Orbay) başkanı olduğu IV. İcra Vekilleri Heyeti’nde (12 Temmuz 1922 – 4 Ağustos 1923) İktisat Vekilliği’ne seçildi.
11 Ağustos 1923’de başlayan TBMM 2. Dönem’de İzmir’den tekrar milletvekili seçildi. Ali Fethi Bey’in (Ali Fethi Okyar) başkanlığında kurulan V. İcra Vekilleri Heyeti’nde (14 Ağustos 1923- 27 Kasım 1923), ikinci kez İktisat Vekilliği’ne seçildi. (O dönemde herbir kabine üyesi ayrı ayrı TBMM oylamasından geçmekteydi)
20 Nisan 1924’te kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun (Anayasa) hazırlayıcıları arasında yer alan Mahmut Esat Bozkurt, 22 Kasım 1924’de Ali Fethi Bey’in 3. hükümetinde Adliye Vekilliği’ne atandı. 5 Kasım 1925’te Ankara Hukuk Mektebi’nin açılmasında büyük payı oldu.
Bozkurt, 3. ve 4. İsmet İnönü Hükümetlerinde (4. Hükümet ve 5. Hükümet; 3 Mart 1925 – 1 Kasım 1927) de Adliye Vekili olarak görev yaptı. Türk Medeni Kanunu (17 Şubat 1926), Türk Ceza Kanunu (1 Mart 1926), Kabotaj Kanunu (19 Nisan 1926), Borçlar Kanunu (22 Nisan 1926), Ticaret Kanunu (29 Mayıs 1926), Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu (18 Haziran 1926) gibi Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminin temel yasaları, Mahmut Esat Bozkurt’un Adliye Vekilliği döneminde hazırlandı ve yürürlüğe girdi.
Cumhuriyet tarihinde Bozkurt-Lotus vakası olarak adlandırılan, Bozkurt adlı Türk gemisiyle Lotus adlı Fransız gemisinin 2 Ağustos 1926’da Ege Denizi’de çarpışması nedeniyle iki ülke arasında çıkan anlaşmazlıkta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni Lahey Uluslararası Adalet Divanı’nda temsil etti. (1927). Bu dava, tarihçiler tarafından, Türk hukukunun ve adalet örgütünün kapitülasyonlar dönemini geride bırakarak insan ve egemenlik haklarına dayalı çağdaş hukuk düzeyine yükseldiğinin bir simgesi olarak değerlendirilmektedir.
1934’de Soyadı Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle ‘Bozkurt’ soyadını alan Mahmut Esat Bey, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Anayasa ve Devletler Hukuku profesörlüğü de yaptı. (Bozkurt soy adını Esat beye bizzat M.Kemal ATATÜRK vermiştir.)
21 Aralık 1943’de beyin kanaması sonucu İstanbul’da ölen Mahmut Esat Bozkurt, TBMM’de 1. Dönemden ölümüne kadar sürekli İzmir Milletvekili olarak görev yaptı.
Bozkurt’un 1926 yılında kaleme almış olduğu Medeni Kanun Genel Gerekçesi’nin (Esbabı Mucibe Layihası), 2001 TBMM’sinde sebebiyet verdiği tartışmalar nedeniyle ismi bir kez daha gündemde yer etmiştir.
Başlıca eserleri
* Lotus Davasında Türkiye-Fransa Müdafaaları (1927)
* Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası (1934)
* Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları (1939)
* Devletlerarası Hak (1940)
* Atatürk İhtilali (1940)
* Aksak Timur’un Devlet Politikası (1943)
| » Biyografiler – Kim Kimdir Sayfasına Dön! « |
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
Biyografi, Biyografiler, Yaşam Öyküleri, Kim Kimdir?, Biyografi