İnsanlarda Embriyonik Gelişme

Embriyonik gelişme dört grupta incelenir.
1. Segmentasyon
2. Gastrulasyon
3. Nörolasyon
4. Organogenez

1. Segmentasyon

Yumurta ile spermin döllenmesinden sonra oluşan zigot hızlı bir şekilde mitoz bölünmeler geçirir. Bu şekilde oluşan her bir hücreye blastomer denir.
Blastomer sayısı artarken hücrelerin büyüklüğü azalır. Zigotun hacmi ise değişmez. Fakat bölünürken besin tüketildiği için ağırlık azalır.
Zigot bir kez bölündüğünde ikili blastomer oluşur. Bir kez daha bölündüğünde dörtlü blastomer oluşur. Bu şekilde mitoz bölünmeler devam ederken çok sayıda (32 – 64 blastomer) blastomer morula adı verilen yapıyı oluşturur. Morula evresindeki embriyo başlangıçtaki zigottan daha hafiftir. Moruladaki hücreler kenarlara doğru hareket ederek içi sıvı dolu, tek sıra hücrelerle çevrili küre şeklindeki yapıya dönüşür. Bu yapıya blastula denir. İçindeki sıvıya blastosöl sıvısı denir.

Blastula evresinde farklılaşma olmaz. Hücreler birbirinin aynısıdır. En dışta bulunan tek sıra dizili hücreler ektoderm tabakasını oluşturur.

2. Gastrulasyon

Blastula evresinin ardından bir grup hücre içe doğru çökmeye başlar. Bu şekilde ilk sindirim boşluğu arkenteron oluşur. Embriyo artık iki tabakalıdır. Dışta ektoderm içte ise hücrelerin çökmesiyle oluşan ikinci tabaka endoderm bulunur. Ektoderm ve endodermden ayrılan hücreler farklılaşarak üçüncü bir tabakayı mezodermi oluşturur. Mezodermin gelişmesiyle oluşan ikinci vücut boşluğuna (karın boşluğu) sölom (gastrosöl) denir. Bu evredeki yapıya gastrula, gastrula oluşumuna da gastrulasyon (tabakalaşma) denir.  Sünger ve sölenterler ektoderm ve endoderm tabakalarından oluşur. Bu canlılarda mezoderm tabakası bulunmaz. Yassı solucanlardan itibaren diğer tüm hayvanlarda mezoderm tabakası bulunmaktadır.

3. Nörolasyon

Embriyo yapısı bir disk şeklindeyken notokard denilen sırt ipliği oluşur. Notokard mitoz bölünmelerle nöral levhayı oluşturur. Nörol levha içeri çöker ve nöral tüp oluşur.Nörol tüpün geniş kısmından beyin, dar kısmından ise (omurgalılarda) omurga oluşur. Sinir dokusunun ve sinir sisteminin gelişmesini sağlayan farklılaşma evresine nörolasyon denir.

4. Organogenez

Embriyo tabakalarından organ sistemlerinin meydana gelmesine organogenez denir. Organogenezde hücre bölünmesi, hücre göçü ve hücre farklılaşması gibi olaylar sonucu organlar meydana gelmektedir. Hücrelerde genler aynı olmakla birlikte artık gen faaliyeti farklılık göstermektedir. Hücreler arasında kümeleşme ve karşılıklı etkileşim, bazen hücre ölümleri organogenezde etkilidir (el ve ayak parmakları oluşurken hücre ölümleri görülür).

ÖRNEK: İnsanın normal gelişme ve çoğalma evrelerinde, I. Zigotun bölünmeye başlaması
II. Yumurta hücresinin oluşumu
III. Sperm hücresinin oluşumu
IV. Gastrula (üç tabakalı embriyo) oluşumu
V. Blastula (içi sıvı dolu top görünümlü embriyo) oluşumu
olaylarından hangilerinde mayoz bölünme gerçekleşir?
A) I veII B)II veIII C)IV ve V D) I, II ve III E) I, IV ve V
1999 ÖSS

ÇÖZÜM: İnsanlarda gamet oluşumu sırasında mayoz bölünme gerçekleşir. Yumurta ve sperm gametlerinin oluşumu mayozla sağlanır. Zigotun bölünmeleri, blastula ve gastrula
evrelerindeki bölünmeler mitoz bölünmeyle gerçekleşir.
Yanıt B