Virüsler

virüsün kelime anlamı Latincede zehir demektir. Virüsler çok küçük olduklarından ancak elektron mikroskobu ile görülürler. Virüslerin, baş bölgelerinde DNA ya da RNA şeklinde
bir kalıtım materyali bulunur. Bu materyalin dışında proteinden yapılmış bir kılıf vardır.  Sitoplazmaları ve organelleri yoktur. Virüsler, hücre dışında cansız, hücre içinde canlılık özelliği gösterirler. Hücre dışında iken kristal yapıdadırlar. Hücre içinde çoğalabilirler.  Zorunlu hücre içi parazitidir.  Virüsler, bir hücre içine girebilir ve bu hücrenin içinde üreyebilirler. İçine girecekleri hücrenin üzerine yapıştıklarında, sahip oldukları enzimlerle, hücre zarını eriterek sadece genetik materyallerini hücre içine gönderirler. Bulundurdukları enzimlerin tek işlevi
budur.  Konak hücrenin protein sentezi ve enerji üretim sistemlerini denetimlerine alıp çoğalırlar. Virüsler, enzim sistemleri olmadığı için, antibiyotiklerden etkilenmezler.
Virüs bulaşmış hücreler interferon denilen maddeleri üreterek bağışıklık kazanırlar.

Virüsler çoğalabildikleri konak canlı çeşidine göre bitki virüsleri, hayvan virüsleri ve bakteri virüsleri olarak üç grupta incelenir.

a. Bitki Virüsü

Bitki hücrelerinde çoğalan ve hastalık yapan virüslere bitki virüsü denir. Sadece RNA taşırlar. Bitkilerde hastalık yaparlar. Örn: Patates virüsü, tütün mozaik virüsü.

b. Hayvan Virüsü

Hayvan hücrelerinde çoğalan ve hastalık yapan virüslere hayvan virüsü denir. Bazılarında RNA, bazılarında DNA bulunur. İnsan ve hayvanlarda hastalık yaparlar.Çiçek, suçiçeği ve uçuk virüslerinde DNA bulunur. Grip, çocuk felci, kızamık, kuduz, kabakulak, kızamıkçık ve AIDS virüslerinde RNA bulunur.

c. Bakteri Virüsü (Bakteriyofaj)

Bakteriyi enfekte edenlere ise bakteriyofaj (faj) denir.Bakterilerin içinde yaşar ve çoğalırlar. DNA taşırlar.

ÖRNEK: Virüslerin;
I. Yönetici moleküllerinin bir tane olması
II. Yeterli enzim sistemlerinin bulunmaması
III. Organellerinin bulunmaması
özelliklerinden hangileri, onların canlılık olaylarını gerçekleştirebilmek için, canlı bir hücre içinde bulunmalarını zorunlu kılar?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III D) I ve II E) II ve III
1998 ÖSS

ÇÖZÜM: Virüslerin sitoplazması, organelleri ve yeterli enzim sistemleri yoktur. Bundan dolayı zorunlu hücre içi parazitidirler.
Yanıt E

Virüslerin Çoğalması

• Faj kuyruğu ile bir bakteriye tutunur.  Kuyruk kısmında taşıdığı enzimler, konak hücrenin zarını eritir.
• Fajın sadece DNA sı bakteri içine girer.
• Kuyruk ve başın protein kılıfı dışarıda kalır.
• Faj DNA sı bakterinin tüm metabolik faaliyetlerini kontrolüne alır.
• Yeni faj DNA ları sentezlenir.
• Faj DNA sına göre protein kılıf sentezlenir.
• Sentezlenen DNA ve protein kılıf birleşerek yeni virüsler oluşturulur.
• Bakteri parçalanır ve yüzlerce yeni faj serbest duruma gelir.
• Fajlar başka bakterileri enfekte eder.

NOT: Her virüsün etki ettiği hücre kendisine özgüdür. Yani karaciğer hücresinde çoğalan bir virüs, sinir hücresinde çoğalamaz.
Bakteriyofaj DNA sı tam bir virüsü oluşturabilecek bilgiye sahiptir.