Abiyotik Faktörler (Cansız Faktörler)

Sıcaklık

• Canlıların yer yüzünde dağılışında etkili olan önemli bir faktördür. Canlıların kullandığı sıcaklığın kaynağı güneş ışınlarıdır.
• Doğada her canlı türünün hayatını sürdürebileceği belli sıcaklık dereceleri vardır. Sıcaklık canlının gelişmesini, üremesini ve metabolizmasını etkiler.
• Örneğin bitkilerde filizlenme, çiçek açma, meyve verme, tohum oluşturma gibi olayların gerçekleşmesinde sıcaklık faktörü önemlidir.
• Çevre sıcaklığının değişimi soğukkanlı canlıların metabolizmasını etkiler.
• Örneğin; soğukkanlı bir canlı olan kertenkele, yaşadığı ortamın sıcaklığı düşüp vücut sıcaklığı azalınca daha yavaş hareket eder.
• Kuş ve memeli gibi sıcakkanlı canlılarda çevre sıcaklığındaki değişim vücut sıcaklığını etkilemez. Çünkü bu canlılarda vücut sıcaklığını sabit tutmayı sağlayan ve çok iyi işleyen mekanizmalar vardır.
• Sıcaklığı farklı olan bölgelerde yaşayan canlılarda şekil,yapı ve renk gibi özelliklerde de farklılık görülür.
• Soğuk bölgelerde yaşayan sıcakkanlı canlılar, sıcak bölgelerdeyaşayan sıcakkanlı canlılardan daha iri vücutludur.
• İri vücutlu olma canlının ısı kaybını azaltır.
• Soğuk bölgelerde yaşayan sıcakkanlı hayvanların kuyruk,kulak, burun gibi vücut çıkıntıları sıcak bölgelerde yaşayanlarınkine göre daha kısadır. Bu özellik de canlının sıcaklık kaybını azaltır.
• Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlar açık renkli, sıcak bölgelerde yaşayan hayvanlar koyu renklidir.
• Ortam sıcaklığı, canlının yaşamı için gerekli olan sıcaklıkların üstüne çıktığında veya altına düştüğünde canlı metabolizmasını yavaşlatır.
• Canlı için en uygun sıcaklık derecesine optimum sıcaklık denir.
• Sıcaklık değişiminden en az etkilenen canlının sıcaklığa olan toleransı fazla demektir

ÇÖZÜM: Birey sayısının maksimum olduğu sıcaklık değeri o tür için optimum değerdir. Buna göre, X ve Y türlerinin birey sayısının en fazla olduğu sıcaklık değerleri birbirine yakındır.
0 – 20°C arasında Z türü yaşayabilmekte, ancak X ve Y türleri yaşayamamaktadır. Z türü 25°C de maksimum birey sayısına ulaşmış, Y türü ise 35°C de maksimum birey sayısına ulaşmamıştır. 40°C den sonraki sıcaklık artışına belli bir değere kadar sadece X türü dayanabilmiştir.
Yanıt C

Işık

• Doğadaki bütün canlıların enerji kaynağı güneştir.
• Işığın kalitesi, şiddeti, süresi ekolojik açıdan önemlidir.
• Işık hayvanların göç olaylarında, üreme faaliyetlerinde, derideki pigmentasyonda etkili olur.
•  Bitkilerde ise ışık fotosentezi etkiler.
• Işık şiddetinin artışı belirli bir değere kadar fotosentez hızını arttırır. Bu değerden sonra fotosentez hızı sabit kalır. Yine ışığın dalga boyunun değişimi fotosentez hızını değiştirir. Stomaların açılıp kapanmasında, bitkinin tropizm hareketlerinde ışığın etkisi vardır.
• Ormanlarda taç, orta, orman altı ve otluk alanlar olmak üzere dört bölge görülür. Bu bölgelerin oluşumunda en önemli faktör ışık şiddetidir.

Su

• Su, canlıların metobolik olayları için gerekli olan temel maddedir.
• Vücudun yaklaşık % 40 – 70 lik kısmı sudur.
• Su, besinlerin taşınmasını sağlayan iyi bir çözücüdür.
• Enzimler sulu ortamda etkili olduklarından, su oranı % 18 in altına düştüğünde enzimler çalışmazlar. Su, vücut ısısının dengede tutulmasını sağlar.
• Suyu az ya da çok olan ortamlarda yaşayan canlılarda iç dengelerini korumayı sağlayan özellikler vardır. Örneğin,hayvanların bazılarında vücudun pul, plaka gibi yapılar ile örtülü olması, karada yaşayan canlıların amonyağı üre ya da ürik asite dönüştürerek atmaları.
• Bitkilerde ise stomanın yapraktaki konumu, yaprak yüzeyinin genişliği, yaprak yüzeyindeki kütikula kalınlığı bitkinin su kaybını engellemede etkili olan faktörlerdir.

pH

• Ortamda bulunan hidrojen (H+) ve hidroksil (OH–) iyonlarının miktarı asitliği veya bazikliği ifade eder. pH değeri 7 ise ortam nötrdür. pH değeri 7 den küçük ise ortam asidik, 7 den büyük ise ortam baziktir. Her enzimin çalışması için optimum bir pH değeri vardır. Bundan dolayı ortamın pH değeri canlılık faaliyetlerini etkiler.

Toprak ve Mineraller

• Toprakta bulunan hava, su, organik ve inorganik maddeler canlı gelişimini etkiler.
• Mineraller hem canlının yapısına katılan hem de enzimlerin yapısına katılarak düzenleyici görev yapan maddelerdir.
• Canlılar için gerekli olan minarellerin yaşadıkları ortamda yeterli olmaması, metabolizmayı etkiler.