Koruyucu Doku
Hücreleri kalın çeperlidir. Kök, dal ve yaprakların yüzeyini örterek içte kalan dokuları korur. Epidermis ve periderm olmak üzere iki çeşittir.
a. Epidermis
- Bitkinin genç bölgelerinin ve yapraklarının üzerini örter.
- Hücreleri tek sıra halinde dizilmiştir. Hücreler arası boşluğu yoktur.
- Hücrelerinde kloroplast olmadığı için fotosentez yapamaz.
- Epidermisin üzeri kütikula tabakası ile örtülüdür.
- Kütikula, epidermis hücrelerinden salgılanan kütin maddesinden oluşur.
- Mumsu saydam bir yapı olan bu tabaka ışığı geçirir, ancak su buharını geçirmez. Kökte kütikula bulunmaz.
- Kütikula tabakası kurak bölge bitkilerinde kalın, nemli bölge bitikilerinde incedir.
- Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla stoma ve tüy oluşur.
Tüy
- Epidermisin farklalaşmasıyla meydana gelen özelleşmiş yapılardır.
- Bulunduğu bitki ve organlara göre çeşitli görevleri vardır.
- Bitkiyi dış etkenlere karşı korur.
- Bitkinin yaşadığı iklime göre, sayısı ve yapısı değişir.
- Kurak bölge bitkilerinde fazla sayıda bulunur ve terlemeyi azaltır.
- Direkt gelen güneş ışınlarını kırar.
- Bitkinin kökündeki emici tüyler topraktaki su ve madensel tuzları emer.
- Salgı tüylerinden su, tuz, nektar, müsilaj, terpen ve enzim salgılanır.
- Bazı türlerde kötü koku salgılayarak böceklere karşı bitkiyi korur.
- Bazı türlerde yapraktan tuz atılmasına yardımcı olur.
Stoma
- Epidermis hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşmuş yapılardır.
- Çukur kısımları birbirine dönük fasulye şeklinde iki hücresi vardır.
- Kilit hücre ya da bekçi hücresi denilen stoma hücreleri kloroplastlıdır.
- Hücrelerin çukur yüzeylerinde çeper kalın, epidermis hücrelerine bakan çeperleri ise incedir.
- Stomalar yapraklarda ve genç gövdelerde bulunur. ;
- Gaz alışverişini ve terlemeyi düzenler.
- Nemli yerlerde bulunan bitkilerde epidermis hücreleri ile aynı düzeyde veya daha üstte, kurak yerde bulunan bitkilerde epidermis yüzeyinden aşağıda ve az sayıda bulunurlar.
- Stomalar kapalı iken hücrelerindeki osmotik basınç yüksek, turgor basıncı düşüktür. Stomalar açıkken hücrelerindeki osmotik basınç düşük, turgor basıncı yüksektir.
- Genellikle ışıkta açık, karanlıkta tam olmamakla birlikte kapalıdırlar.
- Stomaların açılıp kapanması iç ve dış etkenlere bağlıdır.
Stomanın Açılması
- Bekçi hücrelerde fotosentez sonucu glikoz miktarı artar.
- Bekçi hücrelerindeki osmotik basınç artar.
- Komşu hücrelerden bekçi hücrelerine su girer.
- Bekçi hücrelerinin turgor basıncı artar.
- Bekçi hücrelerinin çeperleri gerilir ve stoma açılır.
- Stoma açıklığından gaz alışverişi ve terleme gerçekleşir
Stomanın Kapanması
- Bekçi hücrelerindeki glikozlar nişastaya dönüştürülür.
- Nişasta sentezi sırasında açığa çıkan su epidermis hücrelerine geçer.
- Bekçi hücrelerinde turgor basıncı azaldığı için hücreler büzülür.
- Stoma açıklığı kapanır.
b. Mantar Doku (Periderm)
- Bitkinin yaşlanan ve kalınlaşan kısımlarında bulunan koruyucu dokudur.
- Çok yıllık bitkilerde kök ve gövdenin üzerini örter.
- Hücrelerinin bir kısmını mantar kambiyumu (fellogen) oluşturur.
- Hücre çeperlerinde biriken suberin, su geçişini engeller.
- Güneş ışınlarının doğrudan geçişine engel olarak bitkinin fazla ısınmasını önler.
- Mantar dokuda gaz alışverişini sağlayan gözeneklere lentisel (kovucuk) denir. Lentisellerin hücreleri ölü olduğu için açılıp kapanma özelliği yoktur. Sürekli açıktır.