Sindirime Yardımcı Organlar

Karaciğer

• Karaciğer, insanda en büyük organlardan biridir. Karın boşluğunda ve midenin sağ üst kısmında yer alır.
• Yaklaşık 2 kg ağırlığında, vişne çürüğü rengindedir.
• Üzerini bağ dokudan oluşan Glisson kapsülü örter.
• Glisson kapsülünü ise karın zarı (periton) sarar.
• Karaciğer sağ ve sol olmak üzere iki büyük loptan oluşur.
• Sağ lob tekrar iki küçük loba ayrılır. Bu loplar da binlerce küçük lopçuk adı verilen birimlere ayrılır.
• Karaciğerde gerçekleşen tüm olaylar bu lopçukların içinde gerçekleşmektedir.

• Lopçuk merkezinde uzanan damara merkezi toplardamar denir.
• Lopçuk çevresinde ise loplar arası toplardamar, loplar arası safra kanalı ve karaciğer atardamarı dalları bulunur.

• Karaciğer hücreleri lopçuk merkezinden, çevresine doğru belirli bir düzende yerleşmiştir.
• Bu hücreler arasında karaciğer sinüsleri (boşluk) vardır.
• Sinüsler, karaciğer hücreleri ve safra kanalları ile bağlantılıdır.
• Karaciğere iki ayrı yerden kan gelmektedir. Birincisi dalak ve sindirim organları, ikincisi ise aort damarıdır.
• Karaciğere alttan giren karaciğer kapı toplardamarı sindirim ürünlerini taşır, aorttan dallanan karaciğer atardamarı ise O2 ce zengin kanı taşır.
• Bu damarlardan ayrılan kılcallar lopçuğu çevreler. Karaciğer hücreleri arasına yayılır.
• Lopçuk ortasındaki merkez kanalcıkları karaciğerden çıkan karaciğer üstü toplardamarını oluşturur.
• Karaciğer hücreleri arasında üretilen safra, safra kanallarına boşaltılır.
• Bu kanallar lopçuk çevresi safra kanalına açılır.
• Safranın bir kısmı safra kesesine, bir kısmı da koledok kanalıyla onikiparmak barsağına water kabarcığıyla dökülür.
• Eğer safra kesesi veya kanalı tıkanırsa safra kana karışır.
• Deri ve gözlerin akında sarı renk görülür.
• Bu duruma sarılık denir.
• Safra içinde su, safraya renk veren pigmentler, yağ asitleri, kolesterol ve safra tuzları bulunur.
• Safra enzim değildir. yağların sindirimine yardımcı olan bir salgıdır.
• Yağların yüzeyini genişleterek enzimlerin etkinliğini arttırmaktadır.
• Safra bağırsağa gelen asidik besinlerin nötr hale gelmesinde,yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K) emiliminde zararlı bakterilerin öldürülmesinde etkilidir.

Karaciğerin Görevleri

• Safra üretir. Safra yağların mekanik sindirimini sağlayarak lipazın etkinliğini arttırır.
• Safra salgılayarak onikiparmak bağırsağına gelen asitli kimus sıvısının nötrleşmesini sağlar.
• Kandaki fazla glikozun, glikojen halinde depolanmasını sağlar.
• Gerektiğinde depo glikojenin glikozlara parçalanmasını ve böylece kan şekerinin normal seviyede tutulmasını sağlar.
• Fibrinojen ve trombojen gibi proteinlerin salınmasıyla kanın pıhtılaşmasını düzenler.
• Proteinlerin karbonhidrat ve yağlara dönüşümünü sağlar.
• Yaşlanmış alyuvar hücrelerini parçalar (kupfer hücreleri ile).
• Kansızlık halinde alyuvar hücrelerini üretir. (Retikula – Endotel hücreleri ile).
• Zehirli (NH3) maddesini, daha az zehirli (üre) ve (ürik asit) gibi azotlu maddelere dönüştürür.
• A, D, E, K vitaminlerini depolar.
• Vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olur.
• Provitamin A dan A vitamini sentezler.
• İlaçların toksit etkilerini azaltır.
• Kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretir.
• Lenf yapımında görevlidir.
• Vücuttaki cinsel hormonların fazlasını yok eder.
• B12 vitamini sentezler.

Pankreas

• Mide ve onikiparmak bağırsağı arasında yer alır.
• Yaprak şeklinde 70 – 75 gr ağırlığında pembe renkli karma bir bezdir.
• Pankreasın enzim salgılayan bölgesi tükrük bezlerinin yapısına benzemektedir.
• Buradaki pankreas asinüslerinden salgılanan enzimler; lipaz, amilaz, tripsinojen ve imotripsinojendir.
• Bu enzimler wirsüng kanalı ile onikiparmak bağırsağının water kabarcığına gönderilir. Pankreasın enzim salgılama özelliği ekzokrin (dış salgı) bezlerine benzemektedir.
• Pankreas aynı zamanda hormon da salgılar. Salgıladığı hormonlar insülin ve glukagondur. Langerhans adacıklarındaki b hücreleri insülin, a hücreleri ise glukagon salgılar.
• İnsülin ve glukagon kan şekerinin düzenlenmesinde etkilidir.
• Kan şekerinin yükselmesi durumunda insülin, azalması durumunda glukagon salgılanarak, kandaki glikoz miktarı dengeye getirilmiş olur.

ÖRNEK: İnsanda pankreas özsuyu, oluşumundan sindirim olayına karışıncaya kadar

I. Water kabarcığı
II. Wirsung kanalı
III. Lanperhans adacıkları
olarak adlandırılan yapıların hangilerinden geçer?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III D) I ve II E) II ve III
1994 ÖYS
ÇÖZÜM: Pankreas özsuyunda bulunan amilaz, lipaz, tripsinojen ve kimotripsinojen salgıları wirsüng kanalı ile onikiparmak bağırsağının water kabarcığına dökülür. Langerhans
adacıkları ise sindirim olayında görev yapmaz.
Yanıt D