stomaların yapısı ve Çalışması

• Yaprak ve genç gövde kısımlarında koruyucu doku epidermisten oluşur.
• Epidermisin farklılaşmasıyla stoma hücreleri oluşur.
• Stoma hücreleri karşılıklı olarak dizili fasulye tanelerini andırır.
• Stoma hücreleri epidermisten farklı olarak fotosentez yapabilir, kloroplast taşır.
• Stoma hücrelerinin birbirine bakan kısımlarındaki çeper kalın, dış kısımlarındaki çeperleri ise incedir.
• Bu nedenle stoma hücrelerinde turgor basıncı meydana geldiğinde stomalar dışarıya doğru açılır ve stoma hücreleri arasındaki açıklık artar.
• Stoma hücreleri gaz alışverişinin yapıldığı gözeneklerdir.
• Fotosentez sırasında CO2 alınır, O2 verilir.
• Solunum sırası nda O2 alınır ve CO2 dış ortama verilir. Ancak fotosentez hızının solunum hızından fazla olduğu saatlerde dışarıya CO2 çıkışı olmaz. Solunumda oluşan CO2 fotosentezde kullanılır.

Stomalardan su, buhar halinde dışarıya verilir.

Stoma Hücrelerinin Görevleri

• Fotosentez
• Gaz alışverişi
• Terleme

Stomaların Açılması

• Stoma hücreleri ışık varlığında fotosentez yapar. Bu sırada hücrenin glikoz yoğunluğu artar ve osmotik basınç meydana gelir.
• Osmotik basıncın artmasıyla komşu hücrelerden, stomalara su girişi olur.
• Stoma hücrelerinde turgor basıncı meydana gelir.
• Turgor basıncının artması stoma hücrelerinin açılmasına neden olur.
• Ayrıca nişastanın hidrolizi ile hücrede glikoz yoğunluğu artar.
• Bu olay da komşu hücrelerden stomalara su girişine neden olur ve stomalar açılır.

Stomaların Kapanması

• Stoma hücreleri karanlıkta fotosentez yapamaz.
• Hücre içindeki glikoz yoğunluğu zamanla azalır. Bu nedenle komşu hücrelere su geçişi olur. Stoma hücreleri su kaybeder, turgor basıncı azalır. Stomalar kapanır.
• Bazen hücre içindeki glikozlar nişastaya dönüştürülerek depolanır. Hücre yoğunluğu azalır ve komşu hücrelere su verilir.
• Bu durumda da stomalar kapanır. Ayrıca ortam sıcaklığının çok arttığı durumlarda su kaybını engellemek için stoma hücreleri kapanır.
• Stomaların yaprakta dizilişi, bitkinin çeşidine göre farklılık göstermektedir
• Kurak bölge bitkilerinde stomalar epidermis seviyesinin altında (içe gömülü) yer alır. Stomalar daha çok yaprağın alt kısmında bulunur.
• Nem derecesi normal olan ortamlarda stomalar epidermisle aynı hizada yer alır.
• Su bitkilerinde ya da çok nemli ortamlarda stomalar yaprağın üst kısımlarında ve epidermis seviyesinin üzerinde (dışa doğru) yer alır.

NOT: Tamamen su içinde yaşayan bitkilerde stoma bulunmaz.