Kanda Karbondioksit Taşınması
- Doku hücrelerinde oluşan CO2, kılcaldamarın toplardamar ucundan kana geçer. Kana geçen CO2 önce hemoglobinle birleşir, karboaminohemoglobini (karboksi hemoglobin) oluşturur.
- Alyuvarlarda CO2 nin büyük bir kısmı hemoglobinden ayrılır ve karbonik anhidraz enziminin etkisiyle H2O ile birleşerek ve karbonik asit (H2CO3) oluşturur. Karbonik asit iyonlaşarak H+ ve HCO3 – e (bikarbonat) dönüşür.
- Doku kılcallarında oluşan H+, hemoglobin ile bağlanarak akciğer kılcallarına taşınır. HCO3 – ise plazmada taşınır.
- Her ikisi de alt ve üst ana toplardamarlarla kalbe getirilir.
- Buradan akciğer atardamarı ile akciğere giderler. Akciğer kılcallarında, hemoglobine bağlı olan H+ ayrılır. Plazmadaki HCO3
– alyuvarlara girer. Burada H+ ve HCO3
– birleşerek
- H2CO3 oluşturur.
- H2CO3, karbonik anhidraz enziminin etkisiyle CO2 ve H2O ya ayrılır.
- CO2, akciğer kılcallarından alveole difüzyon ile geçer ve soluk verme ile dışarı atılır.
- Yüksek yerlerde atmosferik basınç ve buna bağlı olarak da O2 nin kısmi basınç değeri düşüktür.
- Böyle durumlarda akciğerlerden geçen kan, yeteri kadar oksijenlenemez ve hücrelere de eksik oksijen ulaşır.
- Böyle yerlerde sürekli yaşayanlar, daha derin nefes alırlar, vücutlarında alyuvarların sayısı deniz seviyesinde yaşayan insanlara oranla fazladır.
- Derin denizlerde ise basınç artar. Derine dalan dalgıçların kan ve vücut sıvılarındaki gazlar özellikle azot büyük miktarda çözünür.
- Dalgıç su yüzüne ani çıkarsa, vücut dışındaki basıncın ani düşmesi sebebiyle, çözünmüş olan azot tekrar gaz haline dönüşerek, hücreleri tahrip eder, damarları tıkar ve sinir sistemini etkileyerek felç olayına sebep olur. Bu olaya vurgun denir.
not: Hemoglobin CO (karbonmonoksit) ile kolayca birleşebilir fakat O2 gibi kolayca ayrılamaz. Bu durumdaki Hb, O2 taşıyamayacağından hücre ve dokular O2 siz kalır. Buna karbonmonoksit zehirlenmesi denir. Örneğin soba zehirlenmesi. Sigara kullananlarda CO, Hb nin O2 taşıma kapasitesini % 20 – 30 oranında azaltır.
