bitkilerde davranış
- Bitkilerde ışık, nem, dokunma, yerçekimi gibi uyarıların etkisi ile çimlenme, çiçek açma, yaprak dökme, nasti ve tropizma hareketleri görülür.
- Tepkiler hormonların etkisi ile gerçekleşir.
- Mitoz bölünme, hücrelerdeki turgor değişimi, asimetrik büyüme tepkinin oluşumunda etkilidir.
- Bitkilerde görülen nasti ve tropizma kalıtsaldır.
a. Tropizma
- Tropizma bitkinin gelen uyarının yönüne bağlı olarak pozisyon değiştirmesidir. Hormonların etkisi ile asimetrik büyüme sonucu gerçekleşir.
- Tropizmada daha çok uç meristemden salgılanan oksin hormonunun etkisi vardır.
- Bitki uyarıcıya doğru hareket ediyorsa (+) tropizma, uyarıcının aksi yönünde hareket ediyorsa (–) tropizmadır.
- Tropizmaya neden olan uyarıcı ışık, su, yerçekimi, dokunma olabilir.
Uyaran Davranış
- Işık Fototropizma
- Yerçekimi Geotropizma
- Su Hidrotropizma
- Kimyasal madde Kemotropizma
- Yaralanma Travmatropizma
- Dokunma Haptotropizma
Fototropizma
- Bitkide ışık etkisiyle görülen tropizmadır. Gövde pozitif fototropizma, kök negatif fototropizma yapar.
- Oksin hormonu bitkinin büyümesini sağlar.
- Bitkinin uç kısımlarında salgılanan oksin hormonu ışık varlığına göre farklı dağılım gösterir.
- Eğer bitkiye ışık bir yönden veriliyorsa, bitkinin ışık gören tarafında oksin miktarı az, ışık görmeyen tarafında ise oksin miktarı fazla olur.
- Oksinin fazla olduğu bölümdeki büyüme, oksinin az olduğu bölümdekinden fazla olacağı için asimetrik büyüme gerçekleşir.
- Bunun sonucu olarak bitki ışığa yönelmiş olur.
Fototropizma
- Karanlıkta ve ışığın tepeden geldiği durumlarda oksin dağılımı dengelidir. Bundan dolayı herhangi bir yönelme gerçekleşmez.
Geotropizma
- Bitkinin yerçekimi etkisinde gösterdiği tropizmadır. Gövde negatif, kök ise pozitif geotropizma yapar.
Hidrotropizma
- Suyun etkisiyle görülen tropizmadır. Kök pozitif tropizma, gövde negatif tropizma yapar.
Kemotropizma
- Gübre, asit, baz, tuz gibi maddelerin etkisi ile gerçekleşen tropizmadır.
Travmatropizma
- Yaralanma etkisi ile gerçekleşen tropizmadır. Kök yara etkisiyle negatif tropizma yapar.
Haptotropizma
Dokunma etkisi ile gerçekleşen yönelim hareketidir. fasulye, sarmaşık gibi bitkilerin bir desteğe sarılması pozitif haptotropizmadır.
b. Nasti (İrkilme)
Bitkilerde uyaranın yönüne bağlı olmaksızın gerçekleşen hareketlere nasti denir. Bu nedenle pozitif veya negatif nasti hareketi yoktur. Hücrelerdeki turgor basıncı değişimi etkisiyle gerçekleşir. Uyaranın çeşidine göre adlandırılır.
Uyaran Davranış
- Işık Fotonasti
- Isı Termonasti
- Sarsıntı Sismonasti
- Dokunma Tigmonasti
- Fotonasti
Işık etkisiyle gerçekleşen nasti hareketidir.
Örnek
Akşam sefası bitkisinin gündüz kapalı, gece açık olması.
Termonasti
- Sıcaklık etkisiyle gerçekleşen nasti hareketidir. Lale bitkisinin çiçeklerinin, sıcaklığı 5 – 10°C olan ortamda kapalı, sıcaklığı 15 – 20°C olan ortamda açık olması.
Sismonasti
- Sarsıntı etkisiyle görülen nasti hareketidir.
Örnek,
Küstüm otu bitkisine dokununca yaprakların kapanması.
Tigmonasti
- Dokunma etkisiyle gerçekleşen nasti hareketidir.
Örnek
Böcekkapan bitkisinin yaprağına böcek korunca yaprakların kapanması.
