Elektrik Akımının Magnetik Etkileri
- 1820 yılında H. Christian Oersted yaptığı deneyle akım geçen telin çevresinde bir magnetik alan oluştuğunu ispatlamıştır.
- şekilde 1 de K anahtarı açıkken tele paralel duran bir pusula iğnesi, K anahtarı kapatıldığında saparak şekil 2 deki konumu alır. Bu bize akım geçen telin çevresinde magnetik alan oluşturduğunu gösterir.
- Pusula iğnesi akımın oluştuğu magnetik alan ile, yerin magnetik alanının bileşkesi yönünde dengeye gelir.
1. Akım geçen düz telin çevresindeki magnetik alan:
- Akım geçen düz telin çevresinde bir magnetik alan oluşur.
- Bu magnetik alan çizgileri merkezi tel üzerinde, yarıçapı gittikçe artan çemberler şeklindedir. Bir noktadaki magnetik alan vektörü o noktadan geçen çembere teğettir.
- Magnetik alan sağ el kuralına göre şöyle bulunur. Sağ başparmak akım yönünü gösterecek biçimde düz tel avuç içine alınırsa tele sarılan dört parmağın yönü telin çevresindeki magnetik alanın yönünü gösterir.
- Akım geçen düz telden d kadar uzakta bir noktanın magnetik alanı
2. Akım geçen halkanın merkezindeki magnetik alan
- Akım geçen halkanın merkezinde halka düzlemine dik bir magnetik alan oluşur.
- Halka merkezindeki magnetik alan sağ el kuralına göre şöyle bulunur. Halka dört parmak halkadan geçen akım yönünü gösterecek biçimde avuç içine alınırsa başparmak halka merkezindeki magnetik alanın yönünü gösterir.
- Ya da halkanın herhangi bir noktasında sağ başparmak akım yönünü gösterecek biçimde tutulup dört parmak halka merkezine doğru uzatılırsa, avuç içi magnetik alanın yönünü gösterir.
3. Üzerinden akım geçen bobinin eksenindeki magnetik alan:
- Bobinden akım geçtiğinde sarımların içinde bobinin ekseni doğrultusunda bir magnetik alan oluşur. Bu magnetik alan bobinin içinde kuvvetli, dışında ise zayıftır.
Bobinin içinde oluşan magnetik alan şiddeti:
- Bobinin ekseninde oluşan magnetik alan şöyle bulunur. Dört parmak bobinden geçen akım yönünde sarılacak şekilde avuç içine alınırsa sağ başparmak eksenindeki magnetik alanın yönünü gösterir.
- Bir bobin magnetik alan bakımından aynı bir çubuk mıknatıs gibi davranır. Bobinin bir ucu N, diğer ucu S kutbu gibi düşünülür.
[fizik_2_ygs_lys]