türkiye'nin İklimi

• Genel olarak ülkemiz Akdeniz ikliminin yayılış alanındadır. Yazların sıcak ve kurak kışlarında yağışlı geçmesi bunun en önemli kanıtıdır.
• Ülkemizde Akdeniz ikliminin yanısıra, Karasal iklim, Step iklimi ve Ilıman okyanus iklimin benzeri olan Karadeniz iklimleride görülür. İklim farklılığının nedenleri Matematik ve özel konum şartlarıdır.

1. Matematik konumun etkileri

• Türkiye 36° – 42° kuzey enlemleri arasında yer alır. Buna bağlı olarak ikliminde görülen bazı özellikler şöyledir;

– Sıcaklık genel olarak güneyden kuzeye doğru azalır.
– Orta kuşakta bulunduğumuz için genel olan yağış türü cephesel kökenlidir. Ancak heryerde böyle değildir.
– Güneşlenme süresi güneyden kuzeye doğru genel olarak azalır.
– Ülkemiz sürekli rüzgarlardan Batı Rüzgarlarının etki alanındadır.
– Ülkemizde 4 mevsim belirgin olarak yaşanır.
– Ülkemiz dağlarının güney yamaçları daha sıcaktır (Bakı)

2. Özel konumun etkileri

• Ülkemizin farklı yerşekilleri, denizlerin etkisi, karaların etkisi gibi birçok faktörün etkisiyle iklimi çeşitlilik gösterir.

a. Çevredeki Denizlerin Etkisi

• Kıyılarda denizler, nem kaynağı olarak sıcaklığı dengeleyici bir etki yapar. Yazın aşırı ısınmayı kışında aşırı soğumayı engelleyerek sıcaklık farklarının artmasını önler. İç kesimler ise ısınma ve soğumayı kuvvetlice yaşadığı için sıcaklık farkları fazla olur.
• Örneğin; Karadeniz kıyısındaki birçok kentin kış sıcaklık ortalamaları Doğu Anadolu ve İç Anadolu'nun birçok kentinden daha yüksektir. Bunun temel nedenlerinden birisi denizellik olurken verilen örnek enlem etkisiyle çelişir.

b. Çevredeki Karaların Etkisi

• Asya üzerinden gelen Sibirya yüksek basıncı ülkemizde kış sıcaklıklarının oldukça düşmesine neden olur. Yine Orta Avrupa üzerinden gelen yüksek basınç (Balkan YB) ülkemiz kışlarının soğuk geçmesine neden olur. Yazın ise Arap Yarımadası ve Suriye üzerinden gelen sıcak rüzgarlar ülkemizde yaz sıcaklıklarını ve buharlaşmayı arttırır. Kafkas dağları ülkemize kuzey doğudan gelen soğuk hava kütlelerinin geçişine engel olur. trakya ve Ergene havzasında kışların soğuk ve kar yağışlı geçmesinde çevresinde yüksek dağların olmaması etkilidir.

c. Yüzey Şekillerinin Etkisi

• Ülkemiz yüzey şekillerinin çeşitliliği iklimde çeşitliliğe yol açmıştır. Kısa mesafelerde farklı iklim özelliklerinin yaşanmasının nedeni yüzey şekilleridir.
• Ülkemizde dağların uzanış durumuda iklimi etkiler. Karadeniz ve Akdeniz kıyılamızda dağlar kıyıya paralel uzanırken Ege'de dağlar kıyıya dik uzanır. Buna bağlı olarak;

– Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında kıyı ile iç kesimler arasında iklim farklılaşırken Egede kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim benzerlik gösterir.
– Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında yamaç yağışları etkili olurken Ege'de Menteşe Yöresi hariç yamaç yağışlarına fazla rastlanmaz.

• Ülkemiz kuzey yarımkürenin orta kuşağında bulunduğu için bakı yönü güneydir. Buna bağlı olarak Güney yamaçlarda;

– Sıcaklık ortalamaları daha yüksektir.
– Yerleşme sınırı daha yüksektir.
– Ürünler daha çabuk olgunlaşır.
– Karlar daha çabuk erir.
– Kalıcı kar sınırı daha yüksektir.

d. Yükseltinin Etkisi

• Ülkemizde yükseltinin doğuya doğru artmasına bağlı olarak;

Doğuya doğru;
– sıcaklık ortalamaları azalır.
– kışlar daha sert ve soğuk geçer.
– karın yerde kalma süresi artar.
– ürünlerin olgunlaşma süresi uzar.

ÖRNEK: Türkiye'nin aşağıdaki iklim özelliklerinden hangisi bakı etkisiyle açıklanabilir?
A) Orta Karadeniz Bölümü'nün yıllık ortalama yağış tutarının Batı Karadeniz Bölümü'nden az olması
B) Yazın en yüksek sıcaklıkların Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yaşanması
C) Akdeniz Bölgesi'nde maki üst sınırının Ege Bölgesi'nden daha yüksek olması
D) Ege Bölümü'nde yıllık ortalama sıcaklığın İç Batı Anadolu Bölümü'nden yüksek olması
E) Akdeniz Bölgesi'nde dağların kuzey yamaçlarında karın yerde kalma süresinin güney yamaçlarından uzun olması
2006 ÖSS

ÇÖZÜM: Bakı; yamacın güneşe dönük yüzü demektir. Türkiye'deki dağların Güney taraşarı güneş bakılıdır. Güneş bakılı yerlerde ürün çabuk olgunlaşır, kalıcı kar (toktagan kar)
yüksekte olur, tarım nüfusu yoğundur. Dağların kuzey yamaçlarında kalıcı karın fazla olma nedeni bakıdır.
Yanıt E