Anadolu Uygarlıkları

Hititler, Frigler, lidyalılar, İyonlar, Urartular Anadolu'da kurulmuş belli başlı uygarlıklardır.

Hititler

• M.Ö 2000'lerde Hattuşaş (Boğazköy) merkez olmak üzere kurulmuştur.
• Kızılırmak kıvrımı çevresinde Kapadokya'da yerleşmişlerdir.
• Hitit tarihi Eski Krallık, Yeni Krallık ve Geç Hitit fiehir Devletleri şeklinde üç kısımda incelenebilmektedir.
• Hititler başlangıçta feodal beylikler şeklinde yönetilirken, daha sonra merkezi otorite sağlanmış ve ülke merkezden atanan valiler tarafından yönetilmiştir.
• Başta rahip krallar bulunurdu.
• Kraldan sonra en yetkili kişi Tavananna denilen ana kraliçedir.
• Pankuş denilen kralların yetkilerine bile müdahale edebilecek bir meclisleri vardır.
• Krallar yaptıkları her şeyi tanrılara hesap vermek amacıyla doğru bir şekilde yıllıklar (anallar) yazmışlardır.

NOT: Anal adı verilen tabletlere yazılan bu yıllık raporlarla objektif (tarafsız), tarih yazıcılığı ilk kez Hititler'de başlamıştır.

• Hititlerin Mısırlılarla yaptıkları Kadeş Savaşı sonucunda imzaladıkları Kadeş Antlaşması tarihte bilinen “ilk yazılı” antlaşmadır.
• Hititler hem çivi hem de hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Hitit ülkesine Bin Tanrı İli denilmiştir. Yani Hititlerde çok tanrılı inanış vardır. Hititler öldükten sonraki hayata inanmadıklarından mezar yapımına önem vermemişlerdir.
• Güçlü orduları vardır.
• halk çeşitli sınışara ayrılmıştır.
• Medeni hukukun temelini attılar. Cezaları genelde bedel ödeme esasına dayalıdır. Özel mülkiyete önem vermişlerdir.
• Tarım, hayvancılık, madencilik ve kumaş dokumacılığında ilerlemişlerdir.
• Toprak kralın malıdır. İşlenmesi için halka verilmiştir. Özel mülkiyet yoktur.
• Orduları piyadelerden ve savaş arabalarından oluşmuştur.
• Hititler Frigler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

NOT: Hem hiyeroglif hem de çivi yazısını kullanmış olmaları, Hititler'in Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarından etkilendiğinin kanıtıdır.

Frigler

• Merkezleri Ankara yakınlarındaki Gordion (Polatlı)'dır.
• En ünlü kralları Midas'tır. Devletin kurucusu Gordios'tur.
• Tarım ve hayvancılığa önem vermelerinden dolayı tarım ve hayvancılığı koruyucu yasalar çıkarmışlardır.
• En büyük tanrıları bereket tanrıçası Kibele'dir.
• Frigler ölülerini kayalara, oyulmuş mezarlara ya da yığma toprak tepelerin altında inşa ettikleri mezar odalarına gömmüşlerdir.
• Tapates denilen halı ve kilimleri ünlüdür.
• Fenike Alfabesi'ni kullanmışlardır.
• Kuyumculuk, kaya mimarisi kaya işçiliği ve dokumacılıkta oldukça gelişmişlerdir.
• Kimmerler tarafından yıkılmışlardır.

NOT: Friglerde öküz öldürenin ve saban kıranın cezası ölümdü. Bu durum Friglerin ekonomilerinin tarım ve hayvancılığa dayandığının bir göstergesidir.

Lidyalılar

• Merkezleri Manisa yakınlarındaki Sard'dır.
• Kurucuları Giges'tir.
• Doğu-Batı ticaretini geliştirmek amacıyla Efes'ten başlayıp Ninova'ya kadar uzanan “Kral Yolu”nu yapmışlardır.
• Parayı icat ederek ticarette değiş-tokuş usulüne son vermişlerdir.
• Fenike Alfabesi'ni kullanmışlardır.
• Orduya gereken önemi vermemişler,ordularını paralı askerlerden oluşturmuşlardır.
• Ölülerini Frigler gibi yığma toprak tepelerin altına gömmüşlerdir.
• Dokumacılık, madencilik, dericilik, çömlekçilik gelişmiştir.

İyonyalılar

• Yunanistan'dan gelen Akalar tarafından Batı Anadolu'da kurulmuşlardır.
• Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. İzmir, Efes, Milet, Foça'da şehir devletlerini kurmuşlardır.
• Deniz ticareti yapmışlar ve koloniler kurmuşlardır.

NOT: İyonyalılar kolonilerini vatan olarak gördükleri için kolonilerinin kalıcı olmasını sağlamışlardır.

• Güçlü deniz filoları oluşturmuşlardır.
• Fenike Alfabesi'ni kullanmışlardır.
• Mimariye büyük önem vermişlerdir.
• Bilimsel alanda yaptıkları çalışmalarda ileri gitmişledir.

NOT: Ön Asya ticaret yollarının Ege Denizi'ne açıldığı bölgede bulunan İyonlar,ticaret yollarından yararlanarak zenginliklerini arttırdılar. İyonlarda maddi sıkıntının olmaması; dinsel baskının görülmemesi, şehir devletleri halinde yaşamaları onlarda “özgür düşünce”yi geliştirmiştir.

• Tales, Pisagor, Hipokrat, Heredot gibi önemli bilim adamları yetişmiştir.
• Anadolu'da kurulan İlk Çağ uygarlıkları için de en gelişmiş seviyeye ulaşan uygarlıktır.

Urartular

• Van (Tuşpa) merkez olarak kurulmuşlardır.
• Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.
• Maden işlemeciliğinde ve kuyu mezarcılığında ileri gitmişlerdi.
• Mezarlarını ev ve oda biçiminde yapmışlardır.
• Güçlü orduları vardır. En büyük tanrıları savaş tanrısı Haldi'dir.
• Çivi ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.

NOT: Urartular diğer Anadolu uygarlıklarına göre daha sönük kalmışlardır.
Dahası bu uygarlıktan günümüze fazla bir eser kalmamıştır.