Temel hak ve ödevlerimiz Anayasamızda kişi hakları, sosyal ve ekonomik haklar ile siyasi haklar ve ödevler olmak üzere üç başlık altında toplamıştır. Bilim ve Sanat Hürriyeti (I) kişi haklarındandır. Sanatın ve sanatçının korunması (II) sosyal ve ekonomik haklardandır. Mülkiyet Hakkı (III) kişi haklarındandır. Toprak mülkiyeti (IV) sosyal ve ekonomik haklardandır. Konut Dokunulmazlığı (V) kişi haklarındandır. Konut hakkı (VI) sosyal ve ekonomik hak ve ödevlerdendir. (Cevap C) Hürriyet ve dokunulmazlık ifadeleri bizi kişi hak ve ödevlerine götürür. Çalışma ve sözleşme hürriyeti sosyal ve ekonomik haklarda düzenlenmiştir.

1982 Anayasasının 24. maddesi din ve vicdan hürriyetini açıklamıştır. Bu maddeye göre “14. madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dini ayin ve törenler serbesttir.” cümlesinden dolayı mutlak bir ibadet hürriyetinin olmadığını görmekteyiz. 14. Madde ise der ki; Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. (Cevap B) Mutlak bir ibadet hürriyeti yoktur ama mutlak bir din hürriyeti vardır. İsteyen istediği dine girebilir.

1982 Anayasası Temel Haklar ve Ödevleri; kişi hakları ve ödevleri, sosyal ve ekonomik hak ve ödevler ve siyasi haklar ve ödevler başlığı altında toplamıştır. Mülkiyet hakkı (I) bir kişi hakkı olarak herkese mülk sahibi olma hakkı vermektedir. Ancak, topraksız köylünün devletten toprak istemesi, evsiz kişinin devletten konut sorununa çözüm üretmesini istemesi, sosyal hak ve ödevler başlığı altında toplanmıştır. Hürriyetlerin genelde kişi hakkı olduğunu söyleyebiliriz. Ancak çalışma ve sözleşme hürriyeti (IV) sosyal ve ekonomik haklar kısmında düzenlemiştir. Zorla çalıştırma yasağı (V) da bir kişi hak ve ödevidir. (Cevap A)

1982 Anayasası Siyasi Haklar ve Ödevleri yedi başlık altında saymıştır: •• Türk vatandaşlığı •• Seçme, seçilme ve siyasi faaliyetlerde bulunma •• Siyasi partiler ile ilgili hükümler •• Kamu hizmetine girme •• Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma •• Vergi ödevi •• Vatan hizmeti Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme ise kişi hak ve ödevi başlığı altında düzenlenmiştir. (Cevap D)

1982 Anayasası’nın Temel Hak ve Ödevler başlığını taşıyan ikinci kısmının genel hükümlerine ilişkin A (Madde 12), B (Madde 13), C (Madde 14) ve E (Madde 16) doğru ifadelerdir. D şıkkında “bütün” ifadesi yanlıştır. Çünkü kişinin yaşam hakkına, maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan ve düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Madde 15) (Cevap D)

1982 Anayasası’nın 37. maddesindeki kanuni hakim güvencesi gereği “Hiç kimse kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.” (Cevap B) Kanuni hakim güvencesi gereği bir kişi suçu nerede işlemiş ise yargılanacağı yer, suç işlenen yerin mahkemesidir.

1982 Anayasası’nın 49. maddesinde düzenlenen çalışma, 12. maddesinde düzenlenen eğitim, 67. maddesinde düzenlenen seçme ve 72. maddesinde düzenlenen vatan hizmeti hem hak hem de ödevdir. Fakat Anayasa’nın 73. maddesinde düzenlenen vergi sadece ödevdir. (Cevap C)

1982 Anayasası 68. maddede kimlerin siyasi partilere üye olamayacağı sayılmıştır. Hakimler ve savcılar, Sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurum ve kuruluşların memur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayanlar, silahlı kuvvetler mensupları ile yükseköğrenim öncesi öğrenciler üye olamazlar. (Cevap A) Yükseköğretim öncesi öğrenciler seçimlerde oy kullanır ancak siyasi partilere üye olamazlar. Silahlı kuvvetler mensupları ve yargı mensupları seçimlerde oy kullanır ancak siyasi partilere üye olamazlar.

1982 Anayasası’nın ilk üç maddesini değiştirilemeyeceği dördüncü maddede ifade edilmiştir. Bunlar; Madde I; Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. Madde II; Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukku devletidir. Madde III; Türkiye Devleti, ülkesi ve milliyetiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı şekli kanunda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı “İstiklal Marşı”dır. Başkenti Ankara’dır. A, B, C ve E’de geçen ifadeler değişmeyecek hükümlerdendir. Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olması ise 1982 Anayasası 6. maddedir. (Cevap D)

Cumhurbaşkanı ve Milletvekillerini halk, Milletvekilleri arasından Başbakanı Cumhurbaşkanı, Bakanları ise Başbakan seçer ve Cumhurbaşkanına önerir. HSYK doğal Başkanı Adalet Bakanı olduğundan, dolaylı olarak HSYK Doğal Başkanını Başbakan seçmiş olur. I, II, III, IV ve V. ifadeler doğrudur. (Cevap E)

Devletin kendi içinde, kişilerin temel hak ve hürriyetlerinin, yasama ve yürütme organlarına ve keza diğer kişilere karşı korunması gerekir. Bu bağlamda iç hukuk yolları; idari başvuru yolu, teşri başvuru yolu, yargısal başvuru yolu ve kamu denetçisine başvuru yolu mümkündür. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kanalı ise uluslararası hukuk yollarından biridir. (Cevap B)