Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

Paragrafta yapı konusunda sıkça karşılaştığımız soru kalıplarından biri de “paragrafın akışını bozan cümle”lerdir.
Paragrafı oluşturan cümlelerin hepsinin bir bütün olup bir konuyu anlatmak üzere yazılmış olması gerektiğini daha önce
belirtmiştik. Fakat bazı paragraşarda konunun dışına çıkıp anlatılanlarla ilgisiz bir yargı içeren, ana düşünceyi desteklemeyen
cümleler kullanılır. Bu cümleler anlatıma zarar verir. Çıkarılması gereken cümle iyi seçilmeli, çıkarıldığında
paragrafın anlatımında aksaklık olup olmadığına dikkat edilmelidir. Paragraftan çıkarılacak cümle önündeki ve arkasındaki
cümleyle alakalı olmayan cümle olmalıdır.

Paragrafta Anlatım Teknikleri

Her yazar, yazacağı yazıda farklı bir yöntem kullanabilir. Aynı konuyu birbirinden farklı yollardan okuyucuya aktarabilir.
Yazısını nasıl bir teknikle oluşturursa oluştursun ortaya çıkan paragrafın tüm cümleleri aynı düşünceyi anlatmak
için yazılmış olmalıdır. Paragraşar farklı işlevlere sahip olabilirler.
Paragrafın oluşturulmasında farklı teknikler kullanılabilir.

1) Açıklama

Yazar Belli bir konu hakkında okuru bilgilendirmek için yazılan paragraşardır. Yazar,
açıklama paragrafında nesnel (objektif) bir tutum takınmalıdır. Kişisel düşüncelerine
değil ispatlanması mümkün olan, toplumca kabul edilmiş yargılara yer verir.

Anadolu, Asya K›tas›'n›n Güneybat›
ucunda yer alan bir yar›madad›r.

Bu cümle bir tanım cümlesidir.

Anadolu, Asya Kıtası'nın Güneybatı ucunda yer alan bir yarımadadır. Anadolu
yerine Ön Asya, Küçük Asya gibi ifadeler de kullanılmaktadır.
ilk çağlardan itibaren farklı uygarlıkların bu yarımadada yaşadığı bilinmektedir.
Hititler, Lidyalılar, Frigler bu uygarlıklardan bazılarıdır.
Bu paragraf ise bir tanım cümlesinden yola çıkılarak oluşturulmuş bir açıklama
paragrafıdır. Açıklama türü yazılarda sanatlı söyleyişlere yer verilmez.
Amaç sadece bilgi vermek olduğu için en anlaşılır üslup tercih edilir.
Ansiklopedik ifadeler kullanılır.

2) Betimleme

Gözlemler sonucunda edinilmiş bilgilerin okuyucuya ayırıcı yönleriyle aktarılması-
dır. Betimlemede amaç yazarın gördüğü, hayalinde canlandırdığı yerleri okuyucuya
gösterebilmesidir. Sözle resim yapma sanatıdır denilebilir. Herhangi bir mekan, eşya,
canlı betimlenerek okuyucuya anlatılır. Bu şekilde okurun, anlatılan yeri, eşyayı
ya da canlıyı gözünde canlandırabilmesi amaçlanır.
Betimleme yapılırken varlıklar, diğer varlıklardan ayrılan yönleriyle anlatılır. Yazar,
kişisel görüşlerine yer verebilir ya da gördüklerini okuyucuya olduğu gibi anlatabilir.
Sadece görülenlerin olduğu gibi aktarıldığı betimlemelerde nesnel yön ağır basar.
Eğer yazar, betimlemeye kendi düşüncelerinide katmışsa öznel bir betimleme
oluşturmuş demektir. Öznellik yönü ağır basan betimlemelerde sıfat kullanımı
yoğundur. Varlıklar, ayırıcı yönleriyle anlatılacağı için renk, şekil,
boyut bildiren sıfatlar sıklıkla kullanılır.”Büyük kapının ardından denizi görebiliyorduk.
Açık havada Adalar'ı görmek içten bile değildi. Geniş bahçede
çeşit çeşit meyve ağacı var. Bir de sevimli bir çardak kondurulmuş bahçeye.
Bahçenin orta yerindeki heybetli çınar ağacı ise ailenin geçmişini simgeliyor

Kendimi ve etrafımdaki olayları gün geçtikçe
daha çok anlamaya başlamıştım.
Bunun sebebi; eskisine göre biraz daha
hissetmem, düşünmem ve böylece daha
fazla görmemdi. Artık bütün gördüklerimi
ve hissettiklerimi resimle ifade edebiliyorum.

Bu paragrafta kendisini anlatan ressam, aşağıdaki resimlerin hangisinde
sadece gördüklerini ifade etmiştir?

Verilen paragrafta kendini anlatan ressam, betimlemelerini nasıl yaptığını anlatmaktadır. Parçada, ressam, sadece
gördüklerini resmettiğinden bahsetmektedir. A, B ve C seçeneğindeki resimlerde
görünene duygular da katılmıştır. D seçeneğinde ise yalnızca görülen aktarılmıştır.

Yanıt D

3) Öyküleme

Anlatılmak istenenin olay merkezli olarak okura sunulduğu yazılardır. Açıklama ve
betimlemenin aksine öykülemede hareketlilik vardır. Birbirini takip eden olaylar
dizisi kullanılır.

Roman, hikâye gibi edebi türlerde temel anlatım biçimidir. Öykülemede yaygın
olarak bilinen geçmiş zaman kipi kullanılır. Diğer kiplerde yazılmış öyküleme örneklerine
rastlamak da mümkündür.

“Sokakta hızla ilerliyordu. Aradığı evi bulduğunda bir an duraksadı. Cesaretini
toplayabilmek için biraz etrafı seyretti.Hazır olduğunu hissettiğinde elbsesini
düzeltti, saçlarını eliyle yokladı ve kapıyı çaldı.”

Bu parçada sadece olaylar üzerine yoğunlaşılmış, bilgi verme amacı güdülmemiş
ya da dekor betimlemelerine gidilmemiştir. Bu özellikler öyküleme paragraşarında bulunur.

Örnek

Bir zamanlar bakırcılar, bakırı ateşe tutarlar, çekiçle döverek tencere, tava, güğüm
yaparlardı. Ketenler ahşap tezgahlarda elle dokunur, mekikleri göz nuruyla sarılırdı.
Taş, elle yontulurdu. Kireç taşı, odun ateşi ve insan emeğiyle yakılıp kireç yapı-
lırdı; tuğlanın çamuru ayakla çiğnenirdi.

Paragrafın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öyküleyici
B) Betimleyici
C) Tartışmacı
D) Açıklayıcı

Paragraftaki cümlelerin tamamında farklı bir olay anlatılmaktadır. Betimlemede
mekânlar ve eşyalar, açıklamada kavramlar, tartışmada düşünceler ön
plana çıkar. Olayların ön planda olduğu anlatım biçimi ise öykülemedir.

Yanıt A

4) Tartısma

Bir düşüncenin doğruluğunu ispatlamak için yazılan yazılardır. Doğruluğu ispatlanmak
istenen düşünce başka düşüncelerle desteklenir. Yazar, savunduğu düşüncenin
doğruluğunu ispatlayabilmek için karşılaştırma yoluna başvurur ve fikirlerini
başka düşüncelerle kıyaslar. Tartışma anlatım biçimiyle yazılan yazılarda
okuru yönlendirme amacı vardır. Sözü edilen fikirlerin doğruluğu desteklenmeye çalışılır.

“Bazıları klasiklerin eski etkilerini yitirdiğini düşünüyor. Ne büyük yanılgı!
Yazılmasının üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin klasik olmuş bir
eserin topluma vereceği ber şeyler mutlaka vardır. Yeter ki dikkatli okuyucuya
ulaşabilsin eserler. O zaman mutlaka daha bu romanlardan öğreneceğimiz
çok şey olduğunu fark ederiz.”

Bu parçada yazar, kendi düşüncesini karşıt bir düşünceden yola çıkarak anlatmaya
çalışmıştır. Bu metin gibi, bir düşünceyi okuyucuya benimsetmek amacıyla ve
genelde sohbet havasında yazılan yazılar tartışma anlatım tarzı içinde değerlendirilir