7. Sınıf Türkçe Deyimler Konu Anlatımı

Bir olayı, bir durumu, bir kavramı daha etkileyici anlatmak için bir araya getirdiğimiz sözcüklerden oluşan kalıplaşmış sözcük topluluğuna deyim denir. Deyimler, hem yazılarımıza hem konuşmalarımıza derinlik katar. Anlattıklarımızı ilgi çekici ve somut bir hâle getirir. Birkaç cümleyle anlatabileceğimiz bir durumu, iki üç sözcükten oluşan bir deyimle anlaşılır bir biçimde anlatabiliriz. Bu durum da deyimlerin kısa ve özlü anlatım olanağı sağladığını göstermektedir.

Deyimlerin Özellikleri

Deyimler kalıplaşmış sözlerdir.

Deyimlerde bulunan sözcüklerin yerine eş anlamlıları getirilemez.

Deyimi oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilmez.

Örnek:

Suratından düşen bin parça (Y)
Yüzünden düşen bin parça (D)
Baş tutmak (Y)
Kafa tutmak (D)
Üstüne tuz biber serpmek (Y)
Üstüne tuz biber ekmek (D)

İpucu

Deyimler sözcük grubu ya da cümle şeklinde bulunabilir.


Örnek:
Kazdığı kuyuya düşmek
(Birisi için gizlice hazırladığı tuzağa kendisi düşmek)
Tepesi atmak
(Birdenbire çok öfkelenmek)

İpucu

Deyimler, atasözlerinden farklı olarak genel kural özelliği taşımaz. Özel durumlara işaret eder.

Örnek:

Yarı yolda bırakmak
(Birine yapmakta olduğu yardımı sonuna değin sürdürmeyerek kesmek)

İpucu
Deyimler genellikle mecaz anlam taşır. Sözcükler gerçek anlamlarından farklı bir anlamda kullanılır.

Örnek Soru:
Her gün daha başka açıyor çiçek
Gökyüzü daha mavi gittikçe
Güneş daha rengârenk
Cahit Irgat
Aşağıdakilerden hangisi bu şiirde anlatılan duyguyu ifade eder?
A) İçim dışıma çıktı.
B) İçim içime sığmıyor.
C) İçim cız etti.
D) İçim içimi yiyor.
2008 SBS
Çözümü
Verilen parçada "mutlu olma" durumu söz konusudur. B seçeneğindeki deyim de mutluluğu anlatmak için kullanılır. Yanıt B