Akarsu aşınım şekilleri

1. Vadiler

• Akarsuların içinde aktıkları yatağı aşındırmasıyla meydana gelen doğal oluklardır. Akarsuyun aşındırma gücüne ve arazinin direnç özelliklerine göre farklı vadi tipleri oluşmuştur.

a. Çentik Vadi :

• Akarsuların  yatak eğimlerinin fazla olduğu yerlerde derine aşınıma bağlı olarak oluşan şekillerdir. Ülkemiz genç oluşumlu olduğu ve suları hızlı aktığı için bu vadi çeşidi bolca görülür.

b. Kanyon Vadi :

• Genelde kalkerli araziler üzerinde oluşan derine aşındırma sonucu meydana gelen şekillerdir.
• Vadi yamaçları dik ve taraçalı (basamaklı) görünüm alır.
• ABD'deki Büyük kanyon (Kolorado Kanyonu) ve ülkemizdeki Göksu Kanyonu güzel örneklerdir.

c. Boğaz (Yarma) Vadi :

• Dağları enine yarıp geçen dik ve derin vadilerdir. Bu vadi dağın iki yamacindaki ova veya düzlükleri birbirine bağladığı için doğal geçit özelliği gösterirler.
• Ülkemizde Toroslar üzerindeki Gülek boğazı, Sakarya ırmağının oluşturduğu Geyve boğazı gibi.

d. Yatık Yamaçlı (Asimetrik) Vadi :

• Arazinin her iki yüzünde farklı dirençteki alanların aşındırılmasıyla farklı yükselti ve şekillerin oluştuğu vadi çeşitididir.

e. Geniş Tabanlı Vadi :

• Akarsu yatağındaki eğimin azaldığı akış hızının yavaşladığı aşağı çığırlarda görülür. Derine aşındırma azalmış, yana aşındırma ve biriktirme artmıştır. Akarsuların ovalarda aktıkları yerlerde görülür. Ege ovaları Çukurova gibi.

2. Dev Kazanı

• Akarsuların şelale şeklinde döküldükleri yerlerde oluşan derin çukurluklardır. Bu çukurlukların derinlikleri 1-2 m ile 7-8m'ye kadar ulaşır. Ülkemizde Manavgat, Düden, Kurşunlu şelalelerinde dev kazanları belirgin olarak görülür.

3. Peneplen (Yontukdüz)

• Başta akarsular olmak üzere dış kuvvetlerin yeryüzünün yüksek ve engebeli yerlerini düzleştirmesiyle oluşturdukları hafif dalgalı şekillerdir. Aşındırmanın sonudur. Tüm arazi deniz seviyesine yaklaştırılmıştır. Eski (yaşlı) kara parçalarında görülür

4. Plato

• Akarsular tarafından derince yarılmış ve birbirinden ayrılmış olan dalgalı düzlüklerdir.

5. Peri bacası :

• Volkanik kül, tüf ve kayaçların bulunduğu yarıkurak bölgelerde sel ve yağmur sularının farklı dirençteki yüzeyleri aşındırmasıyla oluşan şekillerdir.

Peribacalarının oluşumunda;

• Volkanizma
• Eğim
• Sel ve yağmur suları
• Bitki örtüsünün cılız olması

etkili olmuştur.

• Ülkemizde İç Anadolu bölgesinde (Nevşehir) görülen bu şekiller önemli turizm potansiyelleridir.

6. Kırgıbayır (Badlands)

• Kurak ve yarıkurak iklim bölgelerinde yüzeysel akış ve sel sularının bitki örtüsünün zayıf olduğu yüzeylerde oluşturduğu yarıntılardır. İç anadolu bölgesi'nde yaygın olarak görülür.