Akarsu Birikim Şekilleri

• Akarsularda yatak eğiminin ve taşıma güçlerinin azalması biriktirmeye neden olur.

1. Birikinti Konisi

• Dağ yamaçlarından inen akarsu düzlüğe ulaştığı yerde taşıdıklarını biriktirmesi sonucunda oluşan şekillerdir.

2. Ovalar

akarsular taşıdıkları alüvyonları eğimin azaldığı yerlerde biriktirirler ve ovaları oluştururlar. Ovalar oluşumlarına göre farklı gruplara ayrılırlar.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi, akarsuların biriktirme yoluyla oluşturduğu yer şekillerinden biridir?
A) Mağara B) Plato C) Vadi D) Peribacası E) Ova
1986 ÖYS

ÇÖZÜM: Alüvyal ovalar, akarsuların sürükledikleri alüvyonların birikmesiyle oluşurlar.
Yanıt E

Dağ Eteği Ovası :

• Dağların etek kısmında oluşan birikinti konilerinin yan yana gelip birleşmesiyle oluşan hafif dalgalı düzlüklerdir.

Örneğin;
Bursa Ovası.

Dağ İçi Ovası :

• Dağlık arazi içinde akan akarsuyun getirdiği malzemeyi biriktirmesiyle oluşan ovadır.

Örneğin;
Doğu Anadolu Ovaları

Taban Seviyesi Ovası :

• Akarsular denize yaklaştıkları yerde eğimin azalmasına bağlı olarak taşıdıkları alüvyonları biriktirmeleriyle oluşan düzlüklerdir.

Örneğin;
Adapazarı, Ceyhan, Balıkesir ovaları.

Delta Ovası:

• Akarsular taşıdıkları alüvyonları denizin içinde biriktirirler ve böylece üçgene benzeyen delta ovaları meydana gelir.

Bir yerde deltanın oluşabilmesi için;

• Kıta sahanlığının (self) geniş olması
• Akarsuların bol alüvyon taşıması
• Kıyıdaki derinliğin az olması
• Kıyıdaki akıntıların zayıf olması
• Kıyıdaki gel-git genliğinin küçük olması gerekir.

ÖRNEK: Bir akarsuyun ağzında delta bulunması, bu akarsuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz?
A) Su toplama havzasında erozyonun şiddetli olduğunun
B) Yatağı boyunca, çözünebilen kayaçların yaygın olduğunun
C) Denize döküldüğü yerde akıntıların zayıf olduğunun
D) Denize döküldüğü yerde deniz derinliğinin az olduğunun
E) Taşıma gücünün fazla olduğunun
2002 ÖSS

ÇÖZÜM: Deltanın oluşabilmesi için A, C, D, ve E şıklarındaki verilenlerin gerçekleşmesi gerekirken B şıkkında verilenin delta oluşumuyla bağlantısı yoktur.
Yanıt B

3. Irmak (Kum) Adası

• Akarsu yatağında eğimin azaldığı yatağın genişlediği yerlerde biriktirilen alüvyonlar suyun çekilmesine bağlı olarak yüzeye çıkarlar. Oluşan bu şekle Irmak adası denir.
• Bu oluşum kalıcı değildir akımın artmasına bağlı olarak şekiller suyun altında kalır ve kaybolur. En çok B. Menderesde görülür.

4. Akarsu Setleri

• Akarsuların taşıdıkları alüvyonları yatağının kenarında biriktirmesiyle oluşan yerşekilleridir.