KİTABIN ADI: Anadolu Notları
KİTABIN YAZARI: Reşat Nuri GÜNTEKİN
KİTABIN KONUSU: Yazarın Anadolu coğrafyasında gezerken gördüğü güzellikler, zenginlikler, yaşanılan olaylara dair izlenim ve yorumlarından oluşmaktadır.
KİTABIN ARKA KAPAĞI:
YOLLARDA
Bazen tenha bir istasyonda saatlerce tren, bazen güneşle beraber uyumuş bir küçük kasabanın otelinde uyku beklerim. Fazla bir yağmur, yahut kar fırtınası beni bir iki gün bir köye hapsederse, arayıp soranım bulunmaz. Gün olur ki bomboş bir ovanın ortasında otomobil bozulur; şoför yoldan geçen kamyonlardan pompa, tel, meşin ve lastik parçaları tedarik edip makine veya tekerleğini tamir edinceye kadar etrafta dolaşırım; yahut eski taşbasması Muhammediyelerdeki cennet bağı resimlerini andıran cılız bir ağacın altında otururum. Bu saatlerde vakit öldürmek için icat ettiğim çarelerden biri de elime geçen bir kağıt parçasına yollarda gördüğüm öteberiyi karmakarışık not etmektir
Yazar Anadolu'yu gezerken köylüler, kamyoncular ve toplumun çeşitli kademelerindeki insanlarla tanışıp, onlarla yaşadığı bir takım olay ve diyaloglara yer vermiştir. Kitapta birçok hadise yer aldığı için yazar notlarını kısa kısa yazılardan oluşturmuştur.
Tren adlı yazısında yazar trenle ilgili duygu ve düşüncelerini, izlenimlerini anlatmaktadır. Trende yolculuk esnasında yanına gelenleri yanına oturtmamak için burada birisi vardı tuvalete gitti, şimdi gelir diyerek gönderiyor. Bazen de yolcu uğurlamaya gelenleri yanındaki koltuğa oturtup, tren hareket edince göndererek yolcuların binmemesini sağlıyor. Yazarın trende uyguladığı bir diğer taktik ise yılancık hastalığına yakalanmış numarası yapmasıdır. Başına bir tülbent bağlayıp yüzüne de biraz sigara külü bulaştırarak gelen yolculara: Bizim dayı yılancık hastalığına yakalanmış, bize de bulaşıverdi galiba diyerek yolcuları kaçırmaktır.
Şoför yazısında yazar birlikte yolculuk yaptığı kamyoncuyla yaşadıklarını ve gözlemlerini aktarmaktadır. Kamyon şoförünün yolda kalanlara yardım ettiğini özellikle tel lazım olanlara telini verdiğini anlatır. Bir müddet sonra kamyoncunun aracı bozulur ve tel lazım olur. Kamyoncu teli başkalarına verdiği için pişman olur. Anadolu insanının bu özelliği yazarın dikkatinden kaçmamıştır.
Yatak çarşafları adlı yazısında yazar kaldığı otelde görevlinin çarşaf değiştirme işine olan merakı anlatılmaktadır. Çarşafların ve yatağın temizliği konusunda bir hayli titiz olan yazar, görevlenin çarşafı değiştirmesine mahal bırakmayarak çarşafı kendisi değiştirir. Bu sefer de aklına başka bir vehim gelir. Görevli ya çarşafı başka bir yataktan çıkartıp getirmişse diye düşünerek bu titizliğinin ve şüpheciliğinin hat safhada olduğunu okuyucuya hissettirir.
Yazar gezileri esnasında yanında mutlaka tedbirden su bulundurur. Su, yazarın olmazsa olmazlarındandır. Bu sebeple su bulamadığı zaman maden suyu alarak su ihtiyacını bununla giderir.
Yolda hastalık adlı yazısında yazar, yolda yakalandığı soğuk algınlığına karşı kendince tedaviye başlıyor. Bu konuda bilgili olduğunu ve hastalığı iyileştirdiğini de okuyucuya fark ettiriyor. Kaldığı otelde kendisini terletmek suretiyle soğuk algınlığından kurtulmayı başarıyor.
Kitabın bir başka bölümünde yazar tuluat tiyatrolarına temas ediyor. Köylere gelen tiyatroculara değinirken tiyatrocuların giyimlerinden bahsediyor. Gözlemlerine göre köylere gelen tiyatrocuların giyimleri özellikle kadınların giyimleri köylüleri kışkırtıyor. O yüzden köye gelen tiyatrocuları köylülerin kovduğundan bahsediyor.
Yazarın Anadolu gezisi esnasında kalmış olduğu otellerdeki en büyük titizliklerinden ve hassasiyetlerinden birisi de odada yalnız kalmaktır. Yalnız kaldığı zaman büyük bir güven ve huzur buluyor. Ancak umulmadık bir anda odaya gelen davetsiz misafir yazarın bütün neşesini kaçırıyor.
Fare isimli yazısında paranın insanlar içindeki değerine değiniyor. para için her şeyi yapabilen insanoğlunun para için şantaj yapacağını ifade ediyor.
Son notu ise Bir dost Tenkidine Cevap adlı yazısı oluyor. Bu yazıda bir dostu bu Anadolu Notları'nın bir roman havası içine azıldığını belirtiyor. Yazar da bu dostunun eleştirilerine Anadolu Notları'nın son bölümünde cevap veriyor.
Yazar kitapta Anadolu'nun güzelliklerini, zenginliklerini kimi zaman da farklılıklarını anlatmış, Anadolu'ya dair kendisinde kalan izlenim ve düşünceleri edebi bir şekilde dille kaleme almıştır. Anadolu Reşat Nuri Güntekin'in bakış açısıyla tanıtılmıştır. Gezmek, görmek ve gezi yazılarını okumak insanın kültür birikimine olumlu katkılar sağlamaktadır.
Yazar gezdiği yerleri ve olayları kendi duygu ve düşünceleri etrafında şekillendirmiştir. Şahsını merkeze alarak değerlendirmelerde bulunmuş, sübjektif bir bakış açısıyla yazmıştır. Bir gözlemci ya da gezgin gibi tarafsız bir dil kullanmamıştır.
Diğer yandan hadiseleri naklederken olay hikâyeciliğini andıran ifadeler kitapta oldukça geniş yer tutmuştur. Bu yüzden eser gezi izlenimlerinden ziyade bir romana daha çok benzetilmiştir. Bir Dost Tenkidine Cevap adlı bölümde de zaten yazar bu tezi kabul etmiştir.
Anadolu köylüsünü yer yer tarif ederken uyanık ve akıllı olduklarına vurgu yapmış, para hırsına sahip olduklarını da es geçmemiştir. Para yüzünden birbirlerine şantaj yaptıklarına dair bir kısa hikâyeciği de nakletmiştir.
Kamyoncuları saf Anadolu insanının bir timsali gibi tanıtmış, kendi ihtiyacı olan bir şeyi hiç düşünmeden başkaları için harcamaktan çekinmeyen karakter yapısını gözler önüne sermiştir. Bunun yanı sıra kamyoncu karakterinin birlik ve beraberliğe düşkün olduğundan da bahsetmiştir.
Yazarın Anadolu insanında gözlemlediği ve yorumladığı huşulardan birisi de batıl inanışlardır. Anadolu köylüsünün bu devirde hala hurafelere inanmasına da vurgu yaparak bu köylülerin bu özelliğini adeta kınamaktadır.
Reşat Nuri'de karakterler genellikle tek boyutludur. Bir tarafıyla öne çıkmaktadır. Yazarın ruh tahlillerinde bu ayrıntı gözden kaçmamaktadır.
Anadolu Notları adlı Kitap Reşat Nuri Güntekin'in romanları ve hikâyeleri dışında yazmış olduğu ancak üslubu ve dili yönüyle romanlarından pek ayrılmayan gezi türündeki eseridir. Romanlarında olduğu gibi yazarın dili ve anlatımı Cumhuriyet dönemi ve Milli Edebiyat Akımı çerçevesinde değerlendirildiğinde dönemin idealleriyle uyuşmaktadır. Reşat Nuri, Milli Edebiyat Akımı içerisinde milli ve manevi değerleri göz önünde bulunduran bir yazar olarak bugün hala okunmaya devam etmektedir.
Reşat Nuri Güntekin (1889-1956) Uzun yıllar devlet memurluğu yapmıştır. Memuriyetinden ve müfettişliğinden dolayı Anadolu'da birçok yeri de gezmiştir. Bu gezileri esnasında Anadolu'yu gözlemlemiş ve edinimlerini kendi duygu, düşünce ve hayat görüşleriyle yorumlayarak kaleme almıştır.
Şöhretine Çalıkuşu romanıyla adım atmıştır.
Milli Edebiyat Akımının en sadık ve en velüd (üretken) yazarlarından birisidir.
Realizm akımını benimsemiş eserlerini gerçekçi bir gözle yazmaya özen göstermiştir.
Eserlerinde devrin Anadolu köylüsünü ve insanını Anadolu'daki bilime ve eğitime olan ihtiyacı bir aydın gözüyle ortaya koymuştur. Türk insanının batıl inanç ve hurafelere inanmasını eleştirmiş bu inanıştan vazgeçilmesi gerektiğini birçok eserinde dile getirmiştir.
Anadolu'nun yerli insanını yakından gözlemlemiş ve eserlerinin tamamında onlara yer vermiştir. Bütün eserlerinde konuşma dili hâkimdir.
Öykülerinde mizah unsurlarına da yer vermiştir.
Romanları: Çalıkuşu, Gizli El, Dudaktan Kalbe, Acımak, Eski Hastalık, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Kan Davası, Yaprak Dökümü, Damga, Miskinler Tekkesi
Hikâyeleri: Eski Ahbap, Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar, Boyunduruk, Leyla ile Mecnun, Olağan İşler
Gezi Yazıları: Anadolu Notları
Oyunları: Hançer, Balıkesir Muhasebecisi, Eski Borç, Gözdağı, Taş Parçası, Hülleci, Tanrı Dağı Ziyafeti