Anadolu Uygarlıkları

Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular Anadolu’da kurulmuş belli başlı uygarlıklardır.

Hititler

• 
  M.Ö 2000’lerde Hattuşaş (Boğazköy) merkez olmak üzere kurulmuştur.
• Kızılırmak kıvrımı çevresinde Kapadokya’da yerleşmişlerdir.
• 
  Hitit tarihi Eski Krallık, Yeni Krallık ve Geç Hitit fiehir Devletleri şeklinde üç kısımda incelenebilmektedir.
• 
  Hititler başlangıçta feodal beylikler şeklinde yönetilirken, daha sonra merkezi otorite sağlanmış ve ülke merkezden atanan valiler tarafından yönetilmiştir.
• 
  Başta rahip krallar bulunurdu.
• 
  Kraldan sonra en yetkili kişi Tavananna denilen ana kraliçedir.
• 
  Pankuş denilen kralların yetkilerine bile müdahale edebilecek bir meclisleri vardır.
• 
  Krallar yaptıkları her şeyi tanrılara hesap vermek amacıyla doğru bir şekilde yıllıklar (anallar) yazmışlardır.

NOT: Anal adı verilen tabletlere yazılan bu yıllık raporlarla objektif (tarafsız), tarih yazıcılığı ilk kez Hititler’de başlamıştır.

• 
  Hititlerin Mısırlılarla yaptıkları Kadeş Savaşı sonucunda imzaladıkları Kadeş Antlaşması tarihte bilinen “ilk yazılı” antlaşmadır.
• 
  Hititler hem çivi hem de hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• 
  Hitit ülkesine Bin Tanrı İli denilmiştir. Yani Hititlerde çok tanrılı inanış vardır. Hititler öldükten sonraki hayata inanmadıklarından mezar yapımına önem vermemişlerdir.
• 
  Güçlü orduları vardır.
• 
  Halk çeşitli sınışara ayrılmıştır.
• 
  Medeni hukukun temelini attılar. Cezaları genelde bedel ödeme esasına dayalıdır. Özel mülkiyete önem vermişlerdir.
• 
  Tarım, hayvancılık, madencilik ve kumaş dokumacılığında ilerlemişlerdir.
• 
  Toprak kralın malıdır. İşlenmesi için halka verilmiştir. Özel mülkiyet yoktur.
• 
  Orduları piyadelerden ve savaş arabalarından oluşmuştur.
• 
  Hititler Frigler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

NOT: Hem hiyeroglif hem de çivi yazısını kullanmış olmaları, Hititler’in Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarından etkilendiğinin kanıtıdır.

Frigler

• 
  Merkezleri Ankara yakınlarındaki Gordion (Polatlı)’dır.
• 
  En ünlü kralları Midas’tır. Devletin kurucusu Gordios’tur.
• 
  Tarım ve hayvancılığa önem vermelerinden dolayı tarım ve hayvancılığı koruyucu yasalar çıkarmışlardır.
• 
  En büyük tanrıları bereket tanrıçası Kibele’dir.
• 
  Frigler ölülerini kayalara, oyulmuş mezarlara ya da yığma toprak tepelerin altında inşa ettikleri mezar odalarına gömmüşlerdir.
• 
  Tapates denilen halı ve kilimleri ünlüdür.
• 
  Fenike Alfabesi’ni kullanmışlardır.
• 
  Kuyumculuk, kaya mimarisi kaya işçiliği ve dokumacılıkta oldukça gelişmişlerdir.
• 
  Kimmerler tarafından yıkılmışlardır.

NOT: Friglerde öküz öldürenin ve saban kıranın cezası ölümdü. Bu durum Friglerin ekonomilerinin tarım ve hayvancılığa dayandığının bir göstergesidir.

Lidyalılar

• 
  Merkezleri Manisa yakınlarındaki Sard’dır.
• 
  Kurucuları Giges’tir.
• 
  Doğu-Batı ticaretini geliştirmek amacıyla Efes’ten başlayıp Ninova’ya kadar uzanan “Kral Yolu”nu yapmışlardır.
• 
  Parayı icat ederek ticarette değiş-tokuş usulüne son vermişlerdir.
• 
  Fenike Alfabesi’ni kullanmışlardır.
• 
  Orduya gereken önemi vermemişler,ordularını paralı askerlerden oluşturmuşlardır.
• 
  Ölülerini Frigler gibi yığma toprak tepelerin altına gömmüşlerdir.
• 
  Dokumacılık, madencilik, dericilik, çömlekçilik gelişmiştir.

İyonyalılar

• 
  Yunanistan’dan gelen Akalar tarafından Batı Anadolu’da kurulmuşlardır.
• Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. İzmir, Efes, Milet, Foça’da şehir devletlerini kurmuşlardır.
• 
  Deniz ticareti yapmışlar ve koloniler kurmuşlardır.

NOT: İyonyalılar kolonilerini vatan olarak gördükleri için kolonilerinin kalıcı olmasını sağlamışlardır.

• 
  Güçlü deniz filoları oluşturmuşlardır.
• 
  Fenike Alfabesi’ni kullanmışlardır.
• 
  Mimariye büyük önem vermişlerdir.
• 
  Bilimsel alanda yaptıkları çalışmalarda ileri gitmişledir.

NOT: Ön Asya ticaret yollarının Ege Denizi’ne açıldığı bölgede bulunan İyonlar,ticaret yollarından yararlanarak zenginliklerini arttırdılar. İyonlarda maddi sıkıntının olmaması; dinsel baskının görülmemesi, şehir devletleri halinde yaşamaları onlarda “özgür düşünce”yi geliştirmiştir.

• Tales, Pisagor, Hipokrat, Heredot gibi önemli bilim adamları yetişmiştir.
• 
  Anadolu’da kurulan İlk Çağ uygarlıkları için de en gelişmiş seviyeye ulaşan uygarlıktır.

Urartular

• 
  Van (Tuşpa) merkez olarak kurulmuşlardır.
• 
  Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.
• 
  Maden işlemeciliğinde ve kuyu mezarcılığında ileri gitmişlerdi.
• 
  Mezarlarını ev ve oda biçiminde yapmışlardır.
• 
  Güçlü orduları vardır. En büyük tanrıları savaş tanrısı Haldi’dir.
• 
  Çivi ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.

NOT: Urartular diğer Anadolu uygarlıklarına göre daha sönük kalmışlardır.
Dahası bu uygarlıktan günümüze fazla bir eser kalmamıştır.