3. Anonim Halk Edebiyatı
Anonim Halk edebiyatı, sanatçısı bilinmeyen toplumun ortak malı olan sözlü ürünlerden oluşur.Kimin söylediği belli olmayan mani, türkü,destan, bilmece, halk hikayeleri, orta oyunu, masal ve atasözü bu edebiyatın ürünleridir. (Bakınız Türk edebiyatında nazım tür ve şekilleri)

Anonim halk edebiyatı nesir türleri şunlardır:

Halk Hikâyeleri
Hikâyeci aşıklar tarafından halkın önünde söylenir. Nazım ve nesir karışıktır. Bu tür hikâyelerde olağanüstü öge, kişi ve olaylar bulunur. Manzum kısımları saz eşilğinde söylenir; ancak nesir bölümü taklitlere dayanır. Genellikle aşk ve kahramanlık konuları işlenir. Kerem ile Aslı, Köroğlu, Aşık Garip, Arzu ile Kamber halk hikâyelerimizdendir.

Efsane
Tarihsel olaylarla örülmüş, olağanüstü olaylar ve kişiler bulunan halk masallarıdır. İnsanımızın acıları ve özlemleri, dilden dolaşarak efsanelerde anlatılmıştır.

Masal
Olağanüstü kahraman ve olaylara yer veren öykülerdir.Masallarda yer ve zaman belli değildir. Kahramanlar insan üstü özellikler gösterir. İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.Tekerleme ile başlar. Genellikle her masalın sonunda dilek ve dua bölümü vardır. Masallarda öğrenilen geçmiş zaman kipi sıkça kullanılır.

Karagöz
Geleneksel Türk oyunlarından gölge oyunudur. Bu oyun, deriden kesilen ve tasvir adı verilen birtakım şekillerin
(insan, hayvan, bitki, eşya vb.) arkadan ışıklandırılmış beyaz bir perde üzerine yansıtılması temeline dayanır.Şeyh Küşteri adında bir sanatçı, Karagöz oyununu Anadolu'da ilk kez oynatmıştır.Oyunda yer alan Karagöz; temiz ruhlu, olayların gülünç yanlarını büyük bir ustalıkla yakalayan zeki fakat eğitim görmemiş insanları temsil eder. Hacivat ise okumuş, medrese eğitimi almış, bilgisini göstermekten hoşlanan insanların temsilcisidir.

Orta Oyunu
Bir meydanda;seyici ile çevrelenmiş olarak orta yerde oynandığı için orta oyununa bu ad verilmiştir.Dekor olarak yeni dünya denilen bir paravan ile dükkan denilen bir kaç iskemle kullanılır.Oyunun oynandığı alana ise palanga denir. Orta oyunun en önemli iki kişisi Pişekâr ve Kavukludur. Pişekar,Karagöz oyunundaki Hacivat'ın karşılığı; Kavukluda Karagöz'ün karşılığıdır.

Meddah
Taklitler yaparak, hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçı anlamına gelmektedir.Ancak bu sözcük, daha sonraları bu sanatın adı durumuna da gelmiştir.Meddah, halk önünde mendil ve baston aracılığıyla tipleri canlandırarak öyküler anlatır.Her öykünün sonunda kıssadan hisse çıkartarak dinleyicilerine öğütler verir.XX. yüzyılın başında yetişmiş meddahlardan Sururî, bu sanatın ünlü isimlerinden biridir.

ÖRNEK:
Yüzyıllar boyunca Tekke şiirinin önderi sayılmış,şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını, taşkın ve gür lirizmi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte, genellikle heceyi kullanmıştır. Bu şiirlerde kullanılan ana tema; Tanrı, aşk ve insan sevgisidir.
Yukarıda özellikleri belirtilen şair kimdir?
A) Yunus Emre
B) Yusuf Has Hacip
C) Mevlana
D) Sultan Velet
E) Hacı Bayram veli
1987 ÖYS
ÇÖZÜM:
Tasavvuf edebiyatının en tanınmış şairi Yunus Emre'dir. Şiirlerindeki tema; Allah ve insan sevgisidir.Yanıt A
ÖRNEK:
Onu Halk şairi saymak bir bakıma yanlıştır. Ama o halka halkın diliyle seslenerek halkın şairi olabilmiştir. Zaten
başarısının sırlarından biride budur. Hece ile söylediği şiirlerinden başka, bir divan oluşturacak kadar aruzla yazılmış şiirleri de vardır. Yaşamı üzerine kesin bilgiler yoktur.Risaletün Nushiye adlı mesnevinin yazılış tarihinden
yola çıkılarak XIII. yy.da yaşadığı konusunda birleşilmiştir.
Bu parçada söz edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pirsultan Abdal
B) Haci Bayrami Veli
C) Yunus Emre
D) Mevlana
E) Kaygusuz Abdal
1996 ÖYS
ÇÖZÜM:
Özellikleri verilen sanatçı Yunus Emre'dir.Yanıt C
ÖRNEK:
14.yüzyılın ikinci yarısı ile 15.yüzyılın ilk yarısında yaşamış,Yunus Emre çığrında şiirler söylemiş tekke ve tasavvuf şairidir.Şiirlerinin çoğunda aruzu, bazılarında ise hece ölçüsünü kullanmıştır.Nazım şekli olarak gazel,mesnevi, kaside, koşma, nefes gibi şekilleri kullanmıştır.O aynı zamanda şethiyeleriyle de tanınmıştır. “Gülistan, Budalanâme, Dilgüşa“ gibi eserleri vardır.
Yukarıdaki parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaygusuz Abdal
B) Pir Sultan Abdal
C) Ahmet Yesevi
D) Karacaoğlan
E) Dertli
ÇÖZÜM:
Parçada tanıtılan tasavvuf şairi Kaygusuz Abdal'dır. “Gülistan” manzum; “Budalanâme” mensur; “Dilgüşa” ise Kaygusuz Abdal'ın hem manzum hem de mensur eserleridir. Yanıt A
ÖRNEK:
………. 19. yüzyıl halk şairlerindendir.Erzurum'da doğmuştur.Elinde sazıyla Anadolu'nun pek çok yerini gezmiştir.1840′  lar da Tokat'ın Niksar ilçesine yerleşmiş, burada vefat etmiştir.Saz şairleri içinde divan şiirini en iyi bilenlerden biridir.Aruz ölçüsüyle gazel,murabba, muhammes yazmıştır.Hece ile yazdığı dini–tasavvufi şiirleri de vardır.Aruzla yazdığı şiirlerinde Fuzuli, Baki ve Nedim'in tesirleri açıkça görülür. O, aynı zamanda aşık tarzında yazdığı koşma ve semaileriyle de tanınmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Karacaoğlan
B) Erzurumlu Emrah
C) Dadaloğlu
D) Gevheri
E) Karacaoğlan
ÇÖZÜM:
Parçada bize ipucu veren yerler sanatçının Erzurum doğumlu olması, Divan şiirini iyi bilmesidir. O halde A, C, D, E'de verilen sanatçılar parçadaki boşluğa getirilemez.Yanıt B
ÖRNEK:
Aşık, Türk Halk edebiyatında XV. yy. başlarından bu yana beliren bir sanatçı tipidir. Bir yönüyle eski destan (epope) geleneğini sürdüren; ama başka bir yönüyle, adının belirttiği gibi sevda şiirleri söyleyen bir sanatçıdır.Günümüzde, yukarıdaki parçada belirtilen sanatçı tipinin bütün özelliklerini taşıyan kişilere rastlanmamaktadır.
Bunun nedeni aşağıdakilerin hangisi olabilir?
A) Aşıklığın güç bir uğraş olması
B) Günümüz insanının şiire önem vermemesi
C) Aydın sanatçıların, aşıkların görevini üstlenmiş olması
D) Aşıkların işlediği konuların halkı ilgilendirmemesi
E) Toplumsal yaşamın büyük ölçüde değişmesi
1981 ÖYS
ÇÖZÜM:
Toplumsal yaşamın büyük ölçüde değişmesiyle aşıklık geleneği unutulmaya yüz tutmuştur.Yanıt E
ÖRNEK:
Aşağıdaki özelliklerden hangisi Aşık edebiyatı için söylenemez?
A) Hece ölçüsünü kullanmışlardır.
B) Aruz ölçüsünü kullananlar da vardır.
C) Konular genellikle gerçek yaşamdan alınmıştır.
D) fiiirler cönk denen kitaplarda toplanmıştır.
E) Türkü, mani gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.
ÇÖZÜM:
A, B, C ve D seçenekleri Aşık edebiyatı sanatçıları özelliklerindendir.Fakat türkü, mani, nazım biçimleri, anonim halk edebiyatında kullanılır.Yanıt E
ÖRNEK:
Halk şiirimizin güçlü, bir şairdir. Kendini yedi yaşından itibaren saza, söze, şiire, türküye vererek dış dünyasının karanlığını, gönül dünyası ile aydınlatmıştır. Gönül gözüyle yazdığı şiirlerinde birlik, beraberlik, yurt sevgisi, güzellik, gurbet, ayrılık duygularını dile getirmiştir.
Yukarıdaki parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yunus Emre
B) Pir Sultan Abdal
C) Karacaoğlan
D) Aşık veysel
E) Dadaloğlu
1991 ÖYS
ÇÖZÜM:
Parçada “dış dünyasının karanlığını gönül dünyasıyla aydınlatmış, gönül gözüyle yazdığı şiirler…” gibi ifadeler bize küçük yaşta gözlerini kaybeden Aşık Veysel'i hatırlatmaktadır.Yanıt D