Azotlu Organik Bazlar

Nükleotidlerin yapısında purin ve pirimidin olmak üzere iki çeşit azotlu organik baz bulunur. Bu moleküller karbon,hidrojen, oksijen ve azot atomlarından oluşmuştur.

a. Pürin Bazları

Çift halkalı olup adenin (A) ve guanin (G) olmak üzere iki çeşittir.
Hem DNA nın hem de RNA nın yapısına katılırlar.

b. Pirimidin Bazları

Tek halkalı olup sitozin (S), timin (T) ve urasil (U) olmak üzere üç çeşittir.
Sitozin hem DNA nın hem de RNA nın yapısına katılır.
Timin sadece DNA nın yapısına katılır.
Urasil ise sadece RNA nın yapısına katılır.

Fosfat Grubu

Fosforik asit (H3PO4), hem DNA nın hem de RNA nın yapı sına katılır.

Nükleotidlerin Adlandırılması:

Nükleotidler yapılardaki azotlu organik bazlara göre isimlendirilirler

I. DNA (Deoksiribonükleik Asit)

• DNA, iki polinükleotid zincirinin birbirine bağlanmasıyla oluşmuş makromoleküldür.
• Bir polinükleotid zinciri oluşurken bir nükleotidin şekeri ile diğer nükleotidin fosfatı arasında ester bağı kurulur.
• İki polinükleotid zinciri de birbirine azotlu bazlar arasında kurulan hidrojen bağlarıyla bağlanır.
• Bir zincirdeki purin bazı diğer zincirdeki pirimidin bazı ile hidrojen bağı kurar. Her zaman adenin bazı timin bazı ile, guanin bazı sitozin bazı ile hidrojen bağı kurar.
• Adenin ile timin arasında > 2Hidrojen bağı
• Guanin ile sitozin arasında > 3Hidrojen bağı

DNA nın bu özelliğinden dolayı bir ipliğindeki nükleotid dizilimi bilinirse, diğer ipliğindeki nükleotid dizilimi de bulunabilir.
Bütün DNA moleküllerinde:

• 
  Nükleotid sayısı = Deoksiriboz sayısı
• 
  Nükleotid sayısı = Fosfat sayısı
• 
  Deoksiriboz sayısı = Fosfat sayısı

DNA molekülü ökaryot hücrelerde çekirdekte, kloroplastta ve mitokondride bulunur. Prokaryot hücrelerde ise DNA sitoplazmada bulunur.

NOT: Tüm DNA molekülünün sentezi sırasında açığa çıkan su miktarı 3n – 2 dir. (n = Nükleotid sayısı)

ÖRNEK: Hücrede DNA nın kendini eşleyebilmesi için C, H, O, N, P elementlerinin de kullanıldığı,
I. Deoksiribozların sentezlenmesi
II. Organik bazların sentezlenmesi
III. Nükleotidlerin sentezlenmesi
IV. Fosfatların nükleotidleri bağlaması
V. Nükleotidlerin hidrojen köprüsüyle üç boyutlu yapıyı kazanması gibi bazı metabolik olaylar gerçekleşir.
Bunlardan azotun kullanıldığı ilk metabolik olay ve DNA nın işlerlik kazandığı olay aşağıdakilerden hangisinde birlikte verilmiştir?
A) I veIV B)II veIII C)II ve V D) III ve IV E) III ve V
1996 ÖSS

ÇÖZÜM: Azot organik bazların yapısında bulunur. Buna göre, azot ilk olarak organik bazın sentezinde kullanılır. DNA molekülünün çift iplikli yapısı oluştuğunda tüm görevlerini yerine
getirir. DNA nın çift iplikli yapısı oluşurken nükleotidler hidrojen bağlarıyla birbirine bağlanır.
Yanıt C

ÖRNEK: DNA molekülünün yapısal özelliklerinden bazıları şunlardır;
I. Dört farklı nükleotidi farklı miktarlarda bulundurması
II. Nükleotidlerin zincirdeki konumlarının farklı olması
III. Nükleotidlerinin oluşturduğu zincirin uzunluğu
IV. Nükleotidlerinin çift sarmal biçiminde konumlanması
V. Nükleotidlerindeki bazların birbirlerine hidrojenle bağlanması
Bu özelliklerden hangileri, genlerin birbirinden farklı olmasını sağlar?
A) I veII B)III veIV C)IV veV D) I, II ve III E) III, IV ve V
1999 ÖSS

ÇÖZÜM:DNA nın yapısında dört çeşit nükleotid bulunur. Bu nükleotidlerin sayısının ve zincirdeki diziliminin farklı olması DNA ların birbirinden farklı olmasına neden olur.
Yanıt D