Birleşik Yargılar

Sebep – Sonuç İlişkisi

Gerçekleşmiş bir fiilin “hangi nedenle” yapıldığını anlatan cümlelerdir. Aşağıda neden-sonuç cümleleriyle ilgili başlıca kalıplar ve örnekler sıralanmıştır.

Örnek:
(I) O, işlediği konuları genellikle Osmanlı imparatorluğu’nun çöküş döneminin başladığı 17. ve 18. yüzyıldan alır. (II) Oyunları o dönemin düşünüş biçimini, törelerini karikatürize ettiğinden değerlidir. (III) Güldürme öğesine bağlı kalarak bilgili bilgisiz, erdemli erdemsiz kişiler arasındaki çelişkileri yansıtır. (IV) Kurumların, dolayısıyla da toplumun hicvine yönelir. (V) Mizah anlayışı, geleneksel mizah anlayışımıza uyduğundan yapıtlarından halk da hoşlanır, aydınlar da.

Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde neden – sonuç ilişkisi vardır?

A) I. de ve II. de B) I. de ve III. de C) II. de ve V. de D) III. de ve IV. de E) IV. de ve V. de

Çözüm:
II ve V nolu cümlelerde neden – sonuç ilişkisine yer verilmiştir. II. cümlede oyunların değerli olmasının, V. cümlede oyunlardan halkın ve aydınların hoşlanmasının nedeni verilmiştir.
Yanıt C

Uyarı:Neden – sonuç ilişkisinden söz edilebilmesi için cümlenin temel yargısına yöneltilen “neden, niçin?” gibi sorulara yanıt alınması gerekir.

Amaç – Sonuç Cümleleri

Gerçekleştirilecek olan bir fiilin “hangi amaçla” yapılaca-
ğını anlatan cümlelerdir. Aşağıda amaç – sonuç cümlelerine ait kalıplar ve örnekleri sıralanmıştır:

Neden sonuç cümlelerinde “niçin, neden” soruları; amaç cümlelerinde ise “ne amaçla” sorusu kullanılır.

Not:Sebep-sonuç cümlelerinde sebep; geçmişte olmuş, gerçekleşmiştir. Amaç-sonuç cümlelerindeyse amaç henüz gerçekleştirilmemiştir. Her iki yargı türü arasındaki temel fark budur.

Not:Neden sonuç cümleleri gerekçeli yargı olarak da değerlendirilebilir

Çözüm:
(I) Bütün dünyada geleneksel olandan, halk hikâyesi ve destandan yararlanma yoluna gidilmiştir. (II) Müzik, resim, roman, öykü, şiir, tiyatro ve sinema gibi sanat dallarının hepsinde böyledir. (III) Ben de böyle yapmak, geleneksel olanı çağdaş öykü sanatına taşımak istiyorum. (IV) Bu yöntemi ülkemiz yazınında ustaca uygulayan Yaşar Kemal’in izinde yürümek isteyişimin özünde de işte bu yatıyor. (V) Nitekim son yapıtımda geleneksele yönelişim açıkça görülebilir.

Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde amaç söz konusudur?

A) I. veIV B)I. ve V. C)II. ve III. D) III. ve IV E) IV. ve V.

Çözüm:
III. ve IV. cümlelerde “Ben de böyle yapmak, geleneksel olanı çağdaş öykü sanatına taşımak istiyorum.” cümlesi ile; “Yaşar Kemal’in izinde yürümek isteyişinin özünde işte bu yatıyor.” ifadesi amacı vurguluyor.
Yanıt D

Şart(Koşul)– Sonuç Cümleleri

Yapılması planlanan bir eylemin hangi şartlar altında gerçekleşeceğini anlatan yargılara denir. Aşağıda şart – sonuç cümlelerine ait çeşitli kalıplar ve örnekler sıralanmıştır:

Not:Koşula bağlılıktan söz edilebilmesi için cümlenin “Hangi şartla?” sorusuna yanıt vermesi gerekir.

Örnek:

Aşağıdakilerin hangisinde bir koşula bağlı olma niteliği vardır?

A) Onu görünce şaşırdım kaldım.
B) Onu gördükçe seni hatırlıyorum.
C) Onu gördüğümde henüz bebekti.
D) Onu göreli rahatım kaçtı.
E) Onu gördükten sonra buraya geldim.

Çözüm:
B seçeneğinde bir koşula bağlı olma durumu söz konusudur. Diğer seçeneklerde zamana bağlılık vardır.
Yanıt B

Örnek:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “koşula bağlılık” söz konusudur?

A) Konuşmak üzere kürsüye yöneldi.
B) Evden çıkmak üzere olduğunu öğrendim.
C) Kitabı geri vermek üzere aldı.
D) Güneş doğmak üzereyken yola çıktık.
E) Onu trene binmek üzereyken yakaladık.

Çözüm:

B seçeneğinde bir koşula bağlı olma durumu söz konusudur. Diğer seçeneklerde koşul anlamı yoktur.
Yanıt C