Bitkilerde Destek ve Hareket sistemi

Bitkilerde Destek Yapılar

•  Otsu bitkilerde ve odunsu bitkilerin genç gövdelerinde selüloz çeper ve turgor basıncı diklik ve destelik sağlar.
• Çok yıllık odunsu bitkilerde ise desteklik görevini kollenkima (pek doku) ve sklerankima gerçekleştirir.

Bitkilerde Hareket

• Hayvanlarda olduğu gibi yer değiştirme hareketi görülmez,durum değiştirme hareketi (irkilme) görülür.
• Yüksek yapılı bitkilerde hareket organ veya organ kısımlarında gözlenir.
• Bu hareketler uyaranın yönüne bağlı olanlar (tropizma) ve ırganım (nasti) hareketleri olarak iki kısmında incelenir.

Tropizma (yönelim)

Bitkilerde uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekleşirilen hareketlere tropizma hareketleri denir. Tropizma hareketlerinde, uyaran ışık ise fototropizma, yer çekimi ise geotropizma, kimyasal madde ise kemotropizma, su ise hidrotropizma örnek olarak verilir.
Yönelme, uyarana doğru yaklaşma biçiminde ise pozitif (+) tropizma, uyarandan uzaklaşma biçiminde ise negatif (–) tropizma denir.

a. Fototropizma

• Bitkilerin ışığa karşı göstermiş olduğu yönelim hareketleridir.
• Oksin hormonunun eşit dağılmaması sonucu görülür.
• Bitkilerde çok ışık alan tarafta oksin miktarı az, az ışık alan tarafta oluşan miktarı çoktur.
• Oksin miktarının çok olduğu taraf, oksin miktarının az olduğu tarafa göre daha fazla büyüme gösterir.
• Böylece asimetrik büyüme sonucu bitki gövdesi ve yaprakları ışığa doğru yaklaşır (pozitif fototropizma), ancak kökler ışıktan kaçar (negatif fototropizma).

b. Geotropizma

• Bitkilerin yerçekimine karşı gösterdiği tropizma hareketidir.
• Kökte (+) geotropizma, gövdede (–) geotropizma görülür.

A) Karanlıkta ya da homojen ışığın bulunduğu ortamda bitkiler yukarı doğru düz büyür.
(B) Saksı yan yatırılıp, fototropizmanın olmaması için karanlık ortama alındığında, yarım saat sonra gövde kısmı (C) konumundaki gibi yukarı yönelir. Deney uzun süre izlenirse,
kökün yerçekimine doğru yöneldiği görülür.

a. Hidrojen İyonları Hipotezi;

Gövde ucunda görülen negatif tropizma hormonal uyarım neticesinde hidrojen iyonu salgılamasıyla gerçeleştirilir.
H+ iyonları hücre duvarını zayışatarak yönelime sebep olur ve yönelimin ters tarafında olan hücrelerden salgılanır.

b. Amiloplast hipotezi;

Kök uçlarında bulunan amiloplastlar kalsiyum ve oksin salgılayarak köklerin toprağa doğru yönelmesini sağlarlar.

c. Hidrotropizma

Genellikle bitki köklerinde görülen suya doğru yönelim hareketidir.

d. Kemotropizma

Bitki köklerinin kimyasal maddeye karşı göstermiş olduğu tropizma hareketidir.

Bitki kökleri gübreye doğru yaklaşma hareketi gösterirken (pozitif kemotropizma), kireçten uzaklaşma şeklinde hareket (negatif kemotropizma) gösterirler.

e. Haptotropizma

Bitkilerin bir desteğe doğru sarılma biçiminde görülen hareketleridir. Zayıf gövde böylece desteğe tutunarak kuvvet kazanır. Olayın temeli asimetrik büyümeye dayanır.
Örnek
Asma, fasulye gibi bitkilerin sülükleri dokunmaya duyarlıdır.

f. Travmatropizma

Yaralanmaya karşı verilen tepkilerdir. Kökteki yaralanmalarda yararlanan kısımdan bir çeşit hormon salgılanır.
Buna travma hormonu denir. Yara yönünün tersi yönde
yönelim görülür. Yara bölgesi yıkanırsa büyüme durur.

Irganım Hareketleri (Nasti)

• Uyarının yönüne bağlı olmayan hareketlerdir. Uyarı nereden gelirse gelsin bitkinin tepkisi hep aynı olur.
• Uyaran ışık ise fotonasti, sarsıntı ise sismonasti, sıcaklık ise termonasti, kimyasal madde ise kemonasti adını alır.

a. Fotonasti

• Işık etkisiyle meydana gelen durum değiştirme hareketidir.
• Akşam sefası bitkisinin aydınlıkta kapanıp, akşam açılması, fasulye yapraklarının gündüz kalkık, gece eğik durması, mısırın yapraklarının gündüz açık, karanlıkta kapalı durması örnek olarak verilebilir.

Bu hareketler asimetrik büyümenin sonucu olabildiği gibi yaprak saplarının dibinde bulunan hücrelerin turgor değişiminin sonucu da olabilir.

b. Sismonasti

Sarsıntı etkisiyle meydana gelen nasti hareketleridir.
Küstüm otu bitkisine dokunulunca, yapraklar aşağı düşer.
Bazı bitkiler dokunulunca tohumu uzağa fırlatır.

c. Termonasti

Sıcaklık etkisiyle görülen nasti hareketidir. Lale bitkisinin çiçekleri 5 – 10° C kapalı, 15 – 20° C açıktır. Çiğdem çiçeği soğukta kapanır, sıcakta açılır.

d. Tigmonasti

Böcek kapan bitkilerde dokunma sonucu görülen nasti hareketidir.