Bitkilerde Gelişme ve Büyüme

Bitkilerde gelişme ve büyüme, zigot oluşumundan sonra başlar ve yaşam boyu devam eder. Bitkilerde eşeyli ve eşeysiz üreme şekilleri görülebilir. Bazı bitkiler vejetatif üreme ile çoğalır. Bazen bir dal parçasından, yapraktan, sürgün gövdeden ya da patateslerdeki gibi gözlerden eşeysiz üreme gerçekleşebilir. Birbirinin aynısı yeni bitkiler elde edilir. Sporla çoğalan bitkilerde (eğrelti otları, kara yosunları…) spor keselerinin çatlayıp sporların etrafa yayılmasıyla sporlar çimlenir ve (n) kromozomlu gametofit bitkiler oluşur.
Gametofit bitkiler gerçek bitkiye benzemezler. Gametofitlerden mitozla oluşturulan gametlerin döllenmesiyle (2n) kromozomlu zigot oluşur. Zigot gelişimiyle sporofit bitki meydana gelir. Sporofit (2n) kromozomludur (Diploit).
Eşeyli üreyen bitkilerde üreme tohum ile sağlanır. Gelişme tohum içinde başlar ve tohumun çimlenmesiyle devam eder.
Tohum içinde embriyo; çenek (kotiledon), embriyonik kök (hipokotil), embriyonik gövde (epikotil) ve besi dokusu (endosperm) yapılarını bulundurur. Embriyo besin üretemez heterotroftur. Besin ihtiyacını endospermden karşılar.

Tohumun Çimlenmesi

Tohumun uygun ortam şartları sağlandığında yeni bitkiyi oluşturmasına çimlenme denir. Ortamda yeterli miktarda su, sıcaklık ve oksijenin bulunduğu koşullarda çimlenme gerçekleşir.

Çimlenme İçin Gerekli Olanlar

Nem
Sıcaklık
Oksijen
Çimlenme Sırasında Tohum içine su girişi olur, embriyo ve endosperm su alarak şişer. Tohum kabuğu çatlar. Embriyonik kök dışarıya doğru uzar. Embriyonik kök yerçekimi doğ rultusunda büyür ((+) geotropizma)  Daha sonra embriyonik gövde toprak üstüne çıkar ve gelişir. Gövde yerçekimine zıt yönde büyür ((–) geotropizma)  Tohumda O2 tüketimi, mitoz bölünme hızı ve sıcaklık artar. Besi doku (endosperm) azalır. Tohumun kuru ağırlığı zamanla azalır. Embriyonik kökten, gerçek kökler oluşur. Embriyonik gövdeden, bitkinin gövde ve yapraklarıoluşur. Yaprakların oluşmasıyla fotosentez yapılır.Artık çeneklere ihtiyaç kalmamıştır. Dikotiledon bitkilerde çenekler zamanla kuruyup dökülür. Monokotiledon bitkilerde ise çenekler toprak altında kalır.

Bitkilerde büyüme sınırsızdır. Kök, gövde, dal uçlarında sürgen (meristem) doku bulunmaktadır. Bitkinin boyca büyümesini sağlayan meristem dokuya, primer meristem denir. Bitkisel dokuların bölünme yeteneğini kaybedenleri de meristem doku tarafından oluşmaktadır (Parankima,Destek, Salgı, İletim, Koruyucu dokular).
Bitkilerde kök ve gövdenin enine kalınlaşmasında ise sekonder meristem doku görevlidir. Sekonder meristem çok yıllık bitkilerde ilkbahar ve sonbahar aylarında bölünerek enine büyümeyi sağlar.
Sekonder meristem içe doğru bölünerek iç kambiyumu, dışarıya doğru bölünerek dış kambiyumu oluşturur. İç kambiyum yaş halkalarını, dış kambiyum ise mantar dokuyu oluşturur.

Örnek: Çimlenmekte olan bir tohumda, fotosentez yapana kadar geçen süreçte, aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez?
A) Mitoz bölünme B) Besin depolama C) Hücresel farklılaşma D) Enerji üretimi E) Enzim faaliyeti
2007 ÖSS
Çözüm: Çimlenmekte olan bir tohum endospermdeki besini kullanarak beslenmektedir. Gerçek yapraklar oluşana kadar fotosentez gerçekleşmez. Fotosentez yapılmadığına göre
besin üretimi ve besinin depolanması gerçekleşmez.
Yanıt B

Örnek: Çimlenmekte olan bir bitki, aşağıdakilerden hangisi gerçekleşinceye kadar tohumunda bulunan çeneklerde depolanmış besini kullanır?
A) Kök hücrelerinin solunum yapmaya başlaması
B) Büyüme hormonlarının salgılanmaya başlaması
C) Tohumun su alması sonucunda kabuğunun çatlaması
D) Emici tüylerin oluşup, topraktan su almaya başlaması
E) Bitkinin kendine yeterli fotosentez yapmaya başlaması
1988 ÖYS

Çözüm: Çimlenmekte olan bitki, yaprak oluşup fotosentezle yeterli besin üretilene kadar, çeneklerde depolanan besini kullanmaktadır.
Yanıt E