Bitkisel Hormonlar

• Bitkilerde büyüme, gelişme gibi olaylar hormonlar sayesinde düzenlenir.
• Bitkilerde endokrin bez yoktur. Meristem dokular tarafından hormonlar üretilir.

1. Bitki büyümesini teşvik eden hormonlar

a. Oksin

• Bitkilerde boyca büyümeyi gerçekleştiren en önemli hormondur.
• Meristematik bölgelerde hücre bölünmesi, hücre ve doku farklılaşmasını sağlar.
• Çiçek açma, meyve oluşumunu sağlar. Ayrıca yaprak dökülmesi olayını düzenler.
• Oksin bitkide güneş ışığı görmeyen yerlerde daha çok üretilir.
• Fazla ışıkta ise parçalanır. Bu nedenle bitkinin fazla ışık alan kısmı az büyüme gösterir.
• Böylece bitkide ışığa doğru yönelme görülür.

• Oksinler ilk olarak Hollendalı araştırmacı Wend tarafından yulaf filizlerinin uç kısımlarında bulunmuştur.
• Oksin üreten özel bölgeye koleoptil denir. Işığa yönelmeyi sağlar.
• Oksinin hangi koşullarda, nasıl etki gösterdiğini inceleyen deneyler ve sonuçları aşağıda özetlenmiştir.

A : Bir yönde ışık olan koleoptil ışığa doğru büyür.
B : Uç kısım kesildiğinde koleoptilde oksin salğılanmaz,yönelim olmaz.
C : Koleoptil ucu ışık geçirmeyen bir başlıkla örtülürse kıvrım yapamaz.
D : Koleoptil ucu ışık geçiren bir başlıkla örtülürse kıvrım yapar.
E : Koleoptilin kaidesi opak bir maddeyle kapatılırsa, kıvrım yapar

• Uç kısımları kesilen ve karanlıkta tutulan koleoptillerin sağ tarafına bir koleoptilin ucu yerleştirilirse koleoptil sola kıvrım yaparak büyür.
• Uç sol tarafa yerleştirilirse koleoptil sağa doğru kıvrılır.
• Uç kısmın altında bulunan koleoptil parçası, ucun altında bulunmayan kısımdan çok daha hızlı büyür. Bu da aksi yönde kıvrılmaya neden olur.

• Koleoptilin ucu ile sütun arasına jelatin tabaka yerleştirildiğinde (A), sentezlenen oksin jelatin tabakadan geçer ve aşağı doğru taşınır. Koleoptil asimetrik büyür ve ışığa yönelir. (B)

• Koleoptillerin uçları kesilerek agar bloklar üzerinde bekletildikten sonra (A), bloklardan biri bir sütunun üstüne konduğunda (B), sütun karanlıkta bile büyür.
• Agar blok, merkezin uzağına yerleştirildiğinde (C), koleoptil karanlıkta bile kıvrılır(D).

b. Sitokinin

• Oksinlerle bareber hücre bölünmesi ve farklılaşmasını sağlar. Özellikle tohumun çimlenmesini tomurcuk gelişimini sağlar. Yaprakların geç dökülmesinde etkilidirler.

c. Giberellin

• Gövde uzamasını, meyve büyümesini hızlandırır. Bitkiye fazla verilirse bitki boyu anormal uzar, engellenirse cüce bitki oluşur. Tohumun çimlenmesini uyarır. İlkbaharda fazla sagılanır.

2. Bitki Büyümesini Engelleyen Hormonlar

a. Absisik Asit (ABA)

• Bitkilerde stres hormonudur. Büyümeyi engeller. Fazla olması hücre bölünmesini durdurur. Kışın tomurcukların açmasını, tohumların zamanından önce çimlenmesini önler. İlkbaharda tohumların uykudan uyanarak çiçek açması absisik asitin azalmasıyla olur.

b. Etilen

• Gaz halinde bulunur. Sadece üretildiği bitkiyi değil, diğer bitkileri de etkiler.
• Üretimi doğrudan oksinle ilişkilidir. Oksin miktarı belirli bir seviyeyi aşarsa, etilen üretimi uyarılır ve oksinlerin etkisi bastırılmaya çalışılır.
• Etilenin, gelişimi engelleyici etkisi vardır.
• Meyve olgunlaşmasını sağlar.
• Mantar doku oluşumunu sağlar, su geçişini önler ve yaprakların kuruyarak dökülmesini sağlar.