Birleşmiş Milletler dünyada barışı, güvenliği tesis etmek ve uluslararası ekonomik, sosyal ve kültürel alanda işbirliği oluşturmak amacıyla 24 Ekim 1945 yılında kurulmuş uluslararası bir kuruluştur. Birleşmiş Milletler bu anlamda kendisini adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve toplumsal eşitliği uluslararası düzeyde tüm ülkeler bazında sağlamayı amaçlamış bir kuruluş olarak kendini tanımlamaktadır.
BM Birleşmiş Milletler Antlaşması ile uluslararası ilişkiler düzeyinde, kuvvet kullanımını evrensel çapta yasaklayan ilk kuruluştur. Birleşmiş Milletler kurulduğu günden itibaren 51 olan üye sayısını Vatikan’ın üyeliğinin kaldırılmasıyla ve Güney Sudan’ın üye olmasıyla 192’ye çıkarmıştır. Birleşmiş Milletler ‘in Genel Merkezi New York’ta bulunur. Örgütün bütün genel işleri bu merkezden yürütülür ve üye ülkeler her yıl düzenli olarak toplantılarını bu genel merkezde yapar. BM; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yönetim Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı olmak üzere çeşitli idari kısımlara ayrılmıştır. Bunlardan en önemlisi ise Genel Sekreterlik birimidir.
Birleşmiş Milletler ilk defa fikir bazında 2. Dünya Savaşı’ndan sonra savaşın galibi olan ülkeler tarafından, dünya ülkeleri arasındaki anlaşmazlığı çözmek ve daha sonra oluşabilecek ve ülkelerin güvenliğini tehdit edebilecek bir savaşın önüne geçebilmek maksadıyla ortaya atılmıştır. Örgüt bu amaçla halen yapısında etkin bir birim olan Güvenlik Konseyi’nin varlığı ve çalışmalarıyla ilk kuruluşundaki amaçlara yönelik olarak faaliyet göstermeye devam etmektedir.
Güvenlik Konseyi 15 üye ülkeden oluşmakta ve bu ülkelerden 5 tanesi daimi üye statüsünde bulunup mutlak veto yetkisine sahiptir. 5 Daimi üye ülke ise ABD, Rusya, Birleşik Krallık, Çin ve Fransa’dır. Güvenlik konseyinde karar alınabilmesi için 9/15 bir orana sahip olunması gerekir. 15 Daimi üyeden herhangi birisi aksi yönde oy kullanırsa Güvenlik Konseyi karar alamaz. Ancak BM temayüllerine göre daimi üyelerden bir veya birkaçının kararı ve oylamaya katılmaması bu üyelerin veto hakkını kullandığı anlamına gelmez. Bu üyeler çekimser oy kullanırsa yine aksi yönde oy kullanmış sayılmaz.
Birleşmiş Milletler adı ilk defa Franklin D. Roosevelt tarafından İkinci Dünya Savaşı esnasında müttefik olan ülkeler adına kullanılmıştır. Resmi olarak ise 1 Ocak 1942’de Birleşmiş Milletler Beyannamesinde ve Atlantik Bildirisinde kullanılmıştır. 1942 yılından itibaren müttefik devletler kendilerini United Nations Fitin Force olarak isimlendirilmiş ve Birleşmiş Milletler fikir olarak 1943’te Moskova Tahran ve Kahire’de müttefiklerin toplantısı esnasında ortaya atılmış, Fransa, Birleşik Krallık, Çin, ABD ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin temsilciliği ile meydana getirilmiştir. Birleşmiş Milletler 50 ülkenin temsilcileri ile birlikte 25 Nisan 1945 yılında San Francisco Konferansı’nda bir araya gelerek 111 maddelik bir antlaşmaya imza atmıştır. 25 Haziran 1945 yılında oybirliğiyle kabul edilen ve bir gün sonra imzalanan antlaşma 24 Ekim 1945’te yürürlüğe girdi. Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ile birlikte diğer devletlerin de imza atması ve onaylaması ile birleşmiş milletler kurulmuş oldu.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu BM’nin beş temel organından biri olup tüm ülkelerin eşit olarak temsil edilebildiği tek birimdir. BM Genel Kurulu birliğin bütçesini gözden geçirmek, Güvenlik Konseyi’nin geçici üyelerini tayin etmek, diğer birim ve organlardan rapor istemek, genel kurul adına çeşitli kararlar çıkarmak gibi birçok yetki ve göreve sahiptir. BM Genel Kurulu olağan olarak genel kurul başkanının yönetimi himayesinde eylül ayından aralık ayına kadar her yıl oturum gerçekleştirmektedir. Özel ve acil durumlar dışında başka oturum yapılmaz.
BM genel Kurulu’nun görev ve yetkileri, oylama ve görüşme esas ve usulleri, Birleşmiş Milletler Tüzüğü ile belirlenir. BM genel kurulunda çeşitli organlara üye seçilmesi, yeni üyelerin kabul edilmesi, üyeliklerin askıya alınması veya üyelerin ihraç edilmesi, bütçe görüşmeleri, uluslararası barış ve güvenlikle alakalı konulardaki öneriler gibi birçok önemli konuda oylamalar, üyelerin üçte ikisinin olumlu oyuyla kabul edilir. Bunlar dışındaki konularda ise mevcut üyelerin salt çoğunluğu aranır.
BM genel kurulunda her üye bir oy hakkına sahiptir. Bütçenin kabulü haricindeki konularla ilgili kararlar diğer ülke üyelerini bağlamaz. Genel kurul Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin yakından ilgilendiren barış ve güvenlik konuları haricinde, BM’yi alakadar eden her konuda karar alabilir. BM genel kurulunda tek devlet tek oy sistemi, Dünya nüfusunun sadece %8 ine sahip olan devletlerin 2/3 çoğunlukla vereceği o ile karara bağlanır. Genel kurulun aldığı kararlarda Güvenlik Konseyi’nin veto hakkı bulunduğu için bir yaptırım teşkil etmez ve bu kararlar sadece bir öneri olarak kalır. Yani Güvenlik Konseyi’nden herhangi bir devletin veto ettiği bir karar hiçbir ülkeyi bağlamaz ve yaptırım gücüne sahip değildir. Güvenlik Konseyi 2. Dünya Savaşı’nı kazanmış olan ABD, Fransa, Rusya, İngiltere ve Çin’den oluşur. Bu 5 üye veto hakkına sahiptir.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi BM’nin üye ülkeler içinde barış ve güvenliği korumakla yükümlü olduğu en güçlü birimidir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin aldığı kararlar tüm ülkeler açısından bağlayıcı bir nitelik taşımakta olup bu bağlayıcılık üye ülkelerin tamamı tarafından imza altına alınmıştır. Birleşmiş Milletler tüzüğünde bu kural belirtilmiştir. Genel kurul da dâhil olmak üzere Birleşmiş Milletler ‘in diğer organlarının almış olduğu kararlar sadece tavsiye niteliğinde kalmaktadır.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 15 üye ülkeden oluşmaktadır. Bu 15 üye ülkeden 5 tanesi daimi üye olup 10 tanesi ise seçilmiş üyeleridir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi barış ve güvenlik konularında veto etme hakkına sahip olan daimi üyeler olup, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, Çin ve Rusya ile birlikte 10 geçici üye ülkeden oluşmaktadır. 10 geçici üye 2 yılda bir olmak üzere dönüşümlü olarak Birleşmiş Milletler genel kurulunda yapılan oylama ile belirlenir. BM Güvenlik Konseyi’nin başkanlığını her ay üye ülkelerden bir tanesi yapar.
Ekonomik ve Sosyal Konsey, Birleşmiş Milletler yapısı içerisinde yer alan kurum ve kuruluşların paralel ve eşgüdüm içerisinde çalışmalarını temin etmek amacıyla oluşturulmuş bir organdır. BM’nin 6 temel organından birisi olan Ekonomik ve Sosyal Konsey 54 üyeden oluşur ve üyeler 3 yıllığına seçilir. konsey kararlarını genellikle salt çoğunluk ilkesine dayanarak verir ve her üyenin bir oy hakkı vardır.
Ekonomik ve Sosyal Konsey uluslararası ekonomik ve sosyal konularda Birleşmiş Milletler üyelerine siyasi tavsiyelerde bulunur. ekonomik, sosyal, kültürel, sağlık ve eğitim alanlarında da çalışmalar yapar. yaptığı çalışmaları rapor haline getirerek Birleşmiş Milletler genel kuruluna sunarak tavsiyede bulunur . Diğer yandan temel hak ve özgürlüklerini ve insan haklarını geliştirecek çalışmalar yapar. Ekonomik ve Sosyal Konsey ayrıca uluslararası alanda ve çeşitli konularda konferanslar hazırlar, çeşitli organizasyonlar düzenler ve bu organizasyonların takibini yapar. Birleşmiş Milletlere bağlı diğer özel kuruluşların çalışmalarını onlar ile koordineli olarak yürütür ve bu kuruluşların çalışmaları ile ilgili genel kurula tavsiyelerde bulunur.
Ekonomik ve Sosyal Konsey uluslararası platformda sosyal ve ekonomik konuların yanı sıra siyasi konuların da tartışılmasını gündeme getirir. bu konularda uluslararası işbirliği geliştirir, üyelere kurum ve kuruluşlara tavsiyelerde bulunur. bu yönüyle ekonomik ve sosyal konularda kilit konumundadır. Ekonomik ve Sosyal Konsey yıl içerisinde çeşitli oturumlar ve birçok hazırlık toplantıları yaparak paneller, konferanslar ve forumlar düzenler. Temmuz ayında New York’ta ve Cenevre’de 4 hafta boyunca oturum gerçekleştirir. bu oturumlarda Uluslararası ekonomik, sosyal ve insani konular tartışılır. oturumlara üyelerin bakanları ve üst düzey bürokratları katılır.
Ekonomik ve Sosyal Konsey’e çeşitli yardımcı organlar da katılır. Ekonomik ve Sosyal Konsey’in altında 9 çalışma komisyonu yer alır. Bunlar; İstatistik Komisyonu, Nüfus ve Kalkınma Komisyonu, Sosyal Kalkınma Komisyonu, İnsan Hakları Komisyonu, Kadının Statüsü Komisyonu, Narkotik Komisyonu, Suçu Önleme ve Ceza Hukuku Komisyonu, Kalkınma için Bilim ve Teknoloji Komisyonu’dur. konseye ayrıca Birleşmiş Milletlere bağlı olarak çalışan UNİCEF WHO, UNESCO gibi kuruluşlar da tavsiyelerde bulunur ve konsey bu kuruluşların tavsiyelerini gündeme taşır.
Ekonomik ve Sosyal Konsey’e üye ülkeler dahilinde yaklaşık olarak 2100 kadar sivil toplum kuruluşu da üyedir. konsey bu sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları ile ilgili bilgi alır, onların görüşlerini ve deneyimlerini kabul ederek yer almaktadır: birinci kategorideki STK’lar konseyin faaliyetleri ile yakından ilgilenen kuruluşlardır. İkincilerin ise konseyin bazı faaliyetlerini dokunan kuruluşlardır. 3. konumda olan STK’lar danışman ve kimi zaman da gözlemci konumunda yer alır. ekonomik ve sosyal konsey STK’ların görüş ve sorunlarını Birleşmiş Milletler genel sekreterliğine sunar ve istişarede bulunulmasını sağlar. Üye ülkeler ve uluslararası kuruluşlar içinde STK’larla en çok ilişki içerisinde bulunan Birleşmiş Milletler organı Ekonomik ve Sosyal Konsey’dir. Ekonomik ve Sosyal Konsey’in çalışmalarında ve dünya üzerinde görüş bildirilmesinde en etkili organlar iş birliği yapmış olduğu sivil toplum kuruluşlarıdır.
Vesayet Konseyi Birleşmiş Milletler Antlaşması’na göre 7 üye devletin yönetimine verilmiş 11 bölgesel yönetimin kendi özerkliklerine kavuşmasını sağlamak ve bunların denetimini gerçekleştirmek üzere kurulmuştur. söz konusu 7 devlet bu 11 yönetimin kendi içerisinde siyasi, ekonomik, sosyal ve eğitim alanlarındaki ilerlemelerini takip ederek onların kendi yapılarını kurmalarında öncülük çalışmaları yapmaktadır. Bu 11 yönetim birimi tarafından hazırlanan rapor, dilekçe, inceleme ve görüşmeleri gündemine alarak bu bölgelerde özel yetki ile çalışmaktadır.
Vesayet konseyi Birleşmiş Milletler Antlaşması’nda ilgili maddeler uyarınca 7 ülkeden oluşmuş lakin daha sonra bu 7 ülke Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesine indirilmiştir. Bu ülkeler Çin Rusya Fransa Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’dir. Bu 5 ülke aynı zamanda bir danışma kurulu olarak da çalışmaktadır.
Birleşmiş Milletler ‘in ana organlarından birisi olan Uluslararası Adalet Divanı Lahey’de bulunur. uluslararası Adalet Divanı Birleşmiş Milletlere üye ülkelerin başlıca adli organıdır. Divan devletler arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak ve Birleşmiş Milletler teşkilatına hukuk danışmanlığı hizmeti vermek üzere kurulmuştur. Birleşmiş Milletler Anlaşması’nda uluslararası adalet divanının tüzüğü ayrılmaz bir parçadır.
Divan Birleşmiş Milletlere üye olan bütün ülkeler için ortak bir kurumdur. devletler aralarında ihtilaf yaşadığı konularda divan önünde taraf olup ihtilaflarını divana iletirler. Uluslararası Adalet Divanı sadece devletler arasındaki ihtilafları çözüme kavuşturmakta; şahıs, ulusal ve uluslararası örgütlerin dilekçelerine açık değildir.
uluslararası Adalet Divanı genel kurul ve Güvenlik Konseyi’ne yasal konularda hukuki görüşünü sunar. genel kurul hukuki görüşü göz önüne alarak milletler arasındaki ihtilaf üzerine karar verir. Ayrıca divan Birleşmiş Milletler ‘in diğer organları ve özel teşkilatları için de hukuki görüş bildirebilir. Birleşmiş Milletlere üye olan devletler Birleşmiş Milletler Antlaşması’nda, uluslararası antlaşma ve sözleşmelerde belirtilen konularda divana başvurur. Divanın vereceği karar başvuruda bulunan ya da ilgili devleti bağlar. devletler verilen karara istinaden savunmalarını ve çekincelerini de deklarasyona ilave ederler.
uluslararası Adalet Divanı tüzüğünde belirtilen şartlara göre aralarında anlaşmazlık bulunan devletlerin kabul ettiği uluslararası antlaşmalar, uluslararasında genel kabul görmüş olan uygulamalar, devletler tarafından kabul edilmiş genel kanun hükümleri ve değişik milletlerden otoritesi kabul edilmiş bilim adamlarının bilimsel öğretilerini göz önüne alarak kararını verir. Uluslararası Adalet divanına seçilen yargıçlar 15 kişiden oluşur. Bu 15 yargıç genel kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından oylama ile seçilir. Divana seçilen üyeler, dünyada kabul edilmiş hukuk sistemlerinin her birini kapsayacak şekilde uzmanlık alanına göre seçilir. Her ülkenin sadece bir üye verebildiği divan üyeleri 9 yıllık süreyle görevlendirilirler. görev süresi biten üye tekrar seçilme hakkına sahiptir. Uluslararası Adalet Divanında görev yapan hakimler başka bir iş yapamazlar.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği; teşkilatın bütün günlük ve genel iş ve işlemlerini yürüten ve uluslararası statü de çalışan memurlardan oluşur. Birleşmiş Milletlere bağlı ve yardımcı olan tüm hizmet birimlerine ve kuruluşlara hizmet eder. Bu kuruluşların almış olduğu kararları ve uygulamaları hayata geçirir. genel Sekreterliğin başkanı genel sekreterdir. genel sekreter genel kurul tarafından Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi üzerine 5 yıllık bir süre ile tayin edilir. Bir kişi en fazla 2 defa genel sekreter seçilebilir.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Birleşmiş Milletler ‘in ilgilendiği bütün konu ve sorunları gündemine alır. Uluslararası alandaki barış gücü operasyonları uluslar arasındaki anlaşmazlıklar, arabuluculuk yapma, ekonomik ve sosyal konular, insan hakları, çevre, sürdürülebilir kalkınma gibi birçok konuda çalışmada bulunur ve bu konuları olgunlaştırır.
Genel Sekreterlik yapmış olduğu bütün çalışmaları dünya medyasında ilan eder. Birleşmiş Milletler üyelerini bilgilendirir. çalışmalarla ilgili gerekli gördüğü durumlarda panel, konferans ve organizasyonlar düzenler. yapmış olduğu bütün çalışmaların ve faaliyetlerin raporunu teşkilatın resmi dillerine çevirir.
genel sekreterlikte yaklaşık olarak 170 ülkeden 7500 kadar personel istihdam edilmektedir. Bu personel içerisinde uluslararası memurlar, üst düzey yönetim personeli ve genel sekreter görevleri süresince yapacakları çalışmalar için sadece birleşmiş milletlere karşı sorumludur ve başka hiçbir hükümet ya da yönetim biriminden talimat almazlar. Memurlar ve genel sekreter bu konuda sadece Birleşmiş Milletler yasalarına bağlı kalacağına ve hiçbir ülkeden emir almayacağına dair yemin ederler. Teşkilata üye olan ülkeler ise bu personele herhangi bir baskı ve telkinde bulunmayacaklarını imza altına alırlar. Genel Sekreterlik Merkezi New York ile birlikte Beyrut, Cenevre, Nairobi, Viyana gibi önemli dünya merkezlerinde de ofisleri bulunmaktadır.
[ad3]
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri hukukçu, diplomat ve yönetici bir yapıya sahip olmalıdır. genel sekreterin görevi milletlerin bağımsız yaşama hakkını ve hususiyetle fakir ve savunmasız halkların özgürlüğünü ve bağımsızlığını savunmakla yükümlü ve onların sözcülüğünü yapmakla görevlidir.
Genel sekreter Birleşmiş Milletler Anlaşması’nda teşkilatın baş yöneticisi olarak tarif edilir. Teşkilatın ana organlarının ve yardımcı birimlerinin kendisine verdiği yetkiye dayanarak görevini yapan genel sekreter, uluslararası alanda barış ve güvenlik için tehdit gördüğüm konuları Güvenlik Konseyi’nin dikkatine sunma yetkisine de sahiptir. Birleşmiş Milletler Antlaşması’na göre genel sekreter geniş yetkilere sahiptir. Genel sekreter ülkeler arasında bir anlaşmazlık bulunduğu durumda üye ülkelerin halklarını hesaba katmak ile görevlidir. Bu görevini yaparken Birleşmiş Milletler Antlaşması’nda yer alan ahlaki ve hukuki değerlere göre hareket etmeli ve Birleşmiş Milletler ‘in onurunu yüceltmelidir. milletlerarası ihtilafta sürekli barış ve güven adına hareket eder.
Birleşmiş Milletler genel sekreteri BM organlarının bütün toplantılarına, dünya liderleri, hükümet yetkilileri ve sivil toplum ile özel sektör temsilcilerinin toplantılarına katılma yetkisine sahiptir. Genel sekreter gerekli gördüğü bir konuda bilgi toplamak ve fikir oluşturmak amacıyla dünya turuna yahut istediği ülkeye gidebilir. Genel sekreterin fikirlerine katkı sunması açısından en büyük yardımcısı “Yaratıcı Gerginlik” adıyla oluşan bir kuruldur. Genel sekreter yapmış olduğu çalışmaları ve Birleşmiş Milletler ‘in faaliyetlerini her yıl bir rapor halinde yayınlar. Ayrıca teşkilatın geleceğe ilişkin faaliyetlerini öngören bir belge de hazırlar. Genel sekreterin esasen en önemli uluslararası rolü uluslararası anlaşmazlık durumunda gerginliğin tırmanmasını ve yayılmasını önlemek, tarafları bir araya getirip barışı tesis etmek ve iyi niyet faaliyetlerinde bulunmaktır. genel sekreter bulunduğu dönemin ve şartların durumuna göre kendisine antlaşmaya bağlı kalarak yeni Görev tanımı da yapabilir. Birleşmiş Milletler ‘in Genel Sekreteri 1 Ocak 2017 itibariyle Portekiz asıllı Antonio Guterres olmuştur.
Birleşmiş Milletler ‘in daimi organlarından biri olan Ticaret ve Kalkınma Konferansı 1964 yılında kurulmuştur. konferans genel kurula ticaret ve kalkınma konularında öncülük eder. kısa adı UNCTAD olan Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın asıl görevi; gelişmekte olan ülkelerin ticari ve ekonomik kalkınmasını hızlandırmaktır.
UNCTAD Birleşmiş Milletler ‘in ve üyelerinin ticaret, yatırım, finans, teknoloji ve sürdürülebilir kalkınma çalışmalarını hazırlar. Öncelikli hedefi gelişmekte olan ülkelerin ve dünya ekonomisine uyum sağlamaya çalışan geçiş dönemi ekonomilerinin yatırım ve ticaret kanalıyla kalkınmasını desteklemek ve teşvik etmektir. Bu alanda vermiş olduğu kararlara ve hedeflere ulaşmak için çeşitli araştırma ve politika analizleri yapar. uluslararası müzakereler düzenler, sivil toplum kuruluşları ve iş sektörleri ile çeşitli teknik işbirliği ve anlaşmalara imza atar. Gelişmekte olan ülkeler ve iş sektörleri ile etkileşim sağlamaya çalışır.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın en üst düzeyde politika belirleme organı 193 üye ülkeden oluşur ve her 4 yılda bir toplantı yapar. Konferansın icra organı Ticaret ve Kalkınma Kuruludur. Ticaret ve Kalkınma Kurulu her yıl düzenli olarak toplanır ve çalışmaları değerlendirir. BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın bütçesi yaklaşık olarak 45 milyon dolardır. ve bu bütçe Birleşmiş Milletler genel bütçesinden karşılanır. Teknik işbirliği faaliyetlerini yürütmek üzere 24 milyon dolar ise dış kaynaklardan elde edilir. 400 personeli bünyesinde barındıran BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı; Ticaret ve Kalkınma Raporu, Dünya Yatırım Raporu, Az Gelişmiş Ülkeler Raporu, UNCTAD İstatistik El Kitabı, E-Ticaret Kalkınma Raporu, Deniz Ulaşımı ve Afrika Ekonomik Kalkınma dergisini yayınlar.
Uluslararası Ticaret Merkezi uluslararası ticari kalkınma alanında işletmeleri, yönetim işleri ve işletme yönetimi konularında destek sağlamak amacıyla Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı ve Dünya Ticaret Örgütü adına kurulmuştur. Uluslararası Ticaret Merkezi özellikle gelişmekte olan ve geçiş dönemindeki ekonomilere işletme ve yönetim desteği sağlamak amacıyla, onların potansiyelini arttırmak için çalışmaktadır. Ayrıca bu ülkelerin ithalat faaliyetlerini de arttırma çabasında bulunur. Uluslararası Ticaret Merkezi gelişmekte ve geçiş döneminde olan ülke ekonomilerinde faaliyet gösteren ticari kuruluşların çok taraflı ve geniş bir ticaret ortamına ayak uydurması ne kolaylaştırmak, bu işletmelerin ticari kalkınmalarının sağlamak ve onlara bu konularda teknik destek, tasarım ve uygulama yönünden ön ayak olmaktadır.
ülkelerin hem kendi içerisindeki özel ticaret alanlarında hem de uluslararası alanda ticari hizmetlerini güçlendirmek, temel ticaret ürünlerinin ithalat ve ihracatını arttırmak ve yükseltmek ve küçük ve orta ölçekli işletmelere dünya ticareti içerisinde rekabet için yer vermeye teşvik etmektedir. Uluslararası Ticaret Merkezi stratejik ve operasyon el pazar araştırmaları, danışmanlık hizmetleri, ticari bilgi yönetimi, ihracat hacmi artırılması eğitimi, sektörle odaklı ürün ve pazar kalkınması, hizmet sektörü ve uluslararası satın alma zinciri yönetimi konularında teknik programlar hazırlar ve bunları kullanıcıların hizmetine sunar. uluslararası Ticaret Merkezi Uluslararası Ticaret Konferansı ve Dünya Ticaret Örgütü ile birlikte aynı bütçeye sahiptir. Ticaret ve işletme alanlarında yerel ve uluslararası kuruluşların düzenlemiş olduğu toplantılara katılır, bunlarla birlikte projeler yürütülür ve bunu Birleşmiş Milletler ‘in yararına sunar. yıllık yaklaşık olarak 33 milyon dolar bütçeye sahip olan uluslararası ticaret merkezi dış çalışma ofisleri ile birlikte merkezde yaklaşık 200 personel istihdam etmektedir.
1972 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Çevre programı; çevre konusunda ulusların ve insanların yaşam kalitelerini artırmak, gelecek nesillerin yaşam kalitesini temin etmek ve yükseltmeye çalışarak bu konuda yapılan bütün girişimleri desteklemektir. Birleşmiş Milletler ‘in başlıca organlarından birisi olan BM Çevre Programı küresel çevre gündemini belirler. sürdürülebilir kalkınma ile birlikte uluslararası düzeyde çevresel boyutunu da düşünerek çevresel koruma faaliyetlerinde bulunur. Birleşmiş Milletler Çevre Programı 58 üye ülkenin katılımıyla oluşan bir İdare Konseyi’ne sahiptir ve konsey her yıl 1 defa düzenli olarak toplanmaktadır. Programın bütçesi hükümetlerin gönüllü katkıları, vakıf fonu ve Birleşmiş Milletler ‘in düzenli bütçesinden sıralanır. 605 personel istihdam eden program 130 milyon dolar bütçeye sahiptir.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı üye ülkeler arasında kalkınma ağını oluşturan ve değişim yanlısı olan bir kuruluştur. program gelişmekte olan ülkeleri bilgi, deneyim ve kaynaklarla buluşturmakta, halkların daha refah içinde bir yaşam sürmesi için çalışmaktadır. Dünya üzerindeki yaklaşık 160 ülkede küresel kalkınma engellerini ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalarda bulunmakta ve çözüm önerileri getirmektedir. özellikle üye ülkeler kalkınma programlarını geliştirirken Birleşmiş Milletler kalkınma programı kuruluşundan ve kuruluşa bağlı olarak çalışan uzmanlardan teknik destek alırlar.
Birleşmiş Milletler üyeleri ve liderleri kalkınma programı çerçevesinde yoksulluğun önüne geçme amacını güden Bin Yıllık Kalkınma hedefleri koymuş ve üye ülkeler bunun taahhüdünde bulunmuştur. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı bu hedef için küresel düzeyde çalışmakta ve koordinasyon sağlamaktadır. demokratik yönetişim, yoksulluğun azaltılması, kriz yönetimi ve acil yardım, enerji ve çevre, bilgi ve haberleşme teknolojileri ve HIV/ AIDS ile mücadele etmeyi ana görevleri arasına koymuştur.
Birleşmiş Milletler Sermaye Geliştirme Fonu, Birleşmiş Milletler Kadınlar Kalkınma Fonu ve Birleşmiş Milletler Gönüllüleri bu program altında çalışır. Üye ülkelerin temsilcilerinden oluşan 36 üyeyle icra kurulu tarafından yönetilen program her yıl İnsani Kalkınma Raporu adıyla da bir kitap yayınlamaktadır.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu UNICEF 1946 yılında kurulmuştur. hastalık, şiddet, yoksulluk ve ayrımcılığın çocuklar üzerindeki etkilerini kaldırmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Dünya genelinde kabul görmüş olan Çocuk Hakları Sözleşmesi temeline dayanarak çalışmalarını yürüten UNICEF çocukların hastalıklardan korunmasının ve bakımının insanlığın gelişimi için en temel ihtiyaç olduğuna inanarak faaliyet göstermektedir. UNICEF çocukların doğumdan ergenlik sürecinin bitimine kadar olan sürede psikolojik ve fiziksel yönden sağlıklı gelişmesini desteklemektedir. Çocukların yaygın hastalıklara karşı aşılanmalarını, anne ve çocuk sağlığını önemsemektedir.
Çocuklar ve gençler arasında HIV/ AIDS virüsünün yaygınlaşmasını önlemeye çalışmakta ve bu virüsü taşıyan çocukların ve ailelerinin onurlu bir şekilde hayatına devam etmesini temin etmeye çalışmaktadır. Ayrıca kızların eğitimine büyük önem ve destek veren UNICEF, şiddete, tecavüze ve istismara maruz kalan çocukların yaralarını sarmakla da görevlidir.
çocuklar için kurulmuş olan en büyük küresel örgüt UNICEF’tir. gençlerin her türlü insani ve sosyal faaliyete katılmasına destek vermektedir. UNICEF 36 üye ülkenin de delegelerinden oluşan bir icra kurulu tarafından yönetilir. Bu icra kurulu organın bütün politika, program ve finansmanını İdare eder. Dünya çapında ve çoğu gönüllü olmak üzere 158 ülke ve bölgede çalışan 10 bine yakın personeli bulunmaktadır.
UNICEF finansmanını tamamen gönüllü kuruluşlar ve katkılar yoluyla sağlamaktadır. Özellikle özel sektör ve sanayileşmiş ülkelerdeki ulusal komiteler vasıtasıyla yardım kabul etmektedir. 1965 yılında Nobel Barış Ödülüne layık görülen UNICEF yıllık olarak Dünya Çocukları Devleti adıyla da bir yayına sahiptir. UNICEF 2017 itibariyle 3 milyar doların üzerinde harcama gerçekleştirmiştir.
1993 yılında genel kurul tarafından Birleşmiş Milletler insan hakları faaliyetlerinin başlıca sorumlusu olarak kurulmuştur. yüksek komiserlik uluslararası alanda tüm siyasi ve sosyal, sivil kültürel ve ekonomik hakların kullanımını teşvik etmek ve korumak amacıyla görev yapmaktadır. bu görevi insan hakları yüksek komiserliği bürosu eliyle yürütür.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği uluslararası alanda insan hakları çalışmalarının ana uygulayıcı birimidir. bu konuda çalışmalar yapar, rapor hazırlayıp genel kurula ve ilgili karar organlarına sunar. Yapmış olduğu araştırmaları insan haklarının teşviki ve korunması hususunda genel kurulun ve üye ülkelerin kullanımına sunar. İnsan hakları konusunda ülkesel, bölgesel ve çeşitli sivil toplum kuruluşları ile birlikte işbirliğinde bulunur.
500’den fazla personeli bulunan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği 5 ana birim halinde çalışır. bunlardan;
Araştırma ve Kalkınma Birimi insan hakları konularında çeşitli araştırma ve analizlerde bulunur. kişilerin refah seviyesini geliştirmesine imkan tanıyan kalkınma hakkını ve stratejilerini belirler ve bunların uygulanmasını denetler.
Faaliyet ve Program Birimi ise üye ülkeleri geniş çapta teknik destek de bulunur soruşturma ve denetleme faaliyetlerini gerçekleştirir, insan hakları eğitimi verir.
Destek Hizmetleri Birimi de Birleşmiş Milletler insan hakları birimlerine maddi ve insan kaynağı desteğinde bulunur.
Medya ile STK’lardan sorumlu olan birim ise Dış İlişkiler Birimi’dir. bu birim sivil toplum ortaklıklarını ve bağış toplama işlerini yürütür.
yüksek komiserliğin diğer birimi ise Özel Prosedürler Birimi’dir. Bu birim dünya çapında meydana gelen insan hakları ihlallerini bel gelerek mağdurları korumak ve haklarını savunmak maksadıyla kurulmuştur.
sosyal adaletin ve uluslar arasında insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi için mücadele eden Uluslararası Çalışma Örgütü 1919 yılında kurulmuştur. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra yaşanan yoksulluk ve buna bağlı olarak çalışma hayatındaki adaletsizliği gidermek amacıyla kurulmuş olan örgüt, evrensel ve kalıcı barışın sadece sosyal adalet ile sağlanabileceğini savunan temel bir prensip üzerine çalışmaktadır.
örgütün temel amaçları arasında insan haklarına saygı, yeterli yaşam standartları, insanı çalışma koşulları, istihdam olanaklarının geliştirilmesi, insanlara ekonomik güvencenin verilmesi vardır. örgüt bu unsurları sosyal adaletin gerekleri olarak görür. Uluslararası Çalışma Örgütü ulusal ve uluslararası düzeyde alınan tavsiye kararları yoluyla çalışma hayatına yönelik olarak temel haklar, örgütlenme özgürlüğü, toplu pazarlık, zorla çalıştırma yasağı, fırsat ve muamele eşitliği gibi çalışmalara ilişkin düzenlemeler yapar ve standartlar oluşturur. Bunun yanı sıra mesleki eğitim ve rehabilitasyon, endüstriyel ilişkiler, çalışma şartları, sosyal güvenlik, istihdam politikaları, iş hukuku, iş yönetiminin geliştirilmesi, kooperatifçilik, çalışma istatistikleri, iş sağlığı ve güvenliği konularında da eğitimler verir, çalışmalar yapar ve teknik destek sağlar.
Uluslararası Çalışma Örgütü Birleşmiş Milletlere üye ülkeler içerisinde yapmış olduğu çalışmaları işçi, işveren ve hükümet temsilcisini çağırır. Örgütün yönetim kadrosunda bu üç unsur yönetici olarak bulunmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü her yıl düzenli olarak işçi, işveren ve hükümet temsilcilerini bir araya getirerek çalışma sorunlarının tartışıldığı bir forum düzenler. Örgütün yönetim kurulu her yıl 2 defa toplanır ve faaliyetleri yürüterek bütçeyi hazırlar. örgütün standartlarına uymayan icraatları denetler. Yönetim kurulu basımevi sekretaryası ve merkez bürosu Cenevre’de bulunur.
1969 yılında Nobel Barış Ödülü kazanan Uluslararası Çalışma Örgütü Cenevre ile birlikte 50’den fazla ofisinde 3000’e yakın personel ve uzman çalıştırmaktadır. yaklaşık olarak 1 milyar dolar bütçeye sahiptir.
16 Ekim 1945 yılında Kanada’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kurulan Gıda ve Tarım Örgütü Birleşmiş Milletler ‘in kırsal kalkınma politikasını yürüten bir kuruluştur. Uluslararası düzeyde tarımsal kalkınmayı, kaliteli beslenme ve her zaman aktif ve sağlıklı bir yaşam için ihtiyaç duyulan gıdaya ulaşmayı amaç edinen örgüt dünya üzerinde yoksulluk ve açlıkla mücadele etmektedir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün kurulduğu 16 Ekim tarihi her yıl Dünya Gıda günü olarak kutlanmaktadır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü üye ülkelere kalkınma desteği verir, gıda politikası ve planlaması konusunda tavsiyelerde bulunur, bu konuda bilgi toplama, analiz etme ve elindeki verileri dağıtma görevinde bulunur. Gıda ve tarım konularında uluslararası düzeyde forum oluşturup özel programlar düzenler ve acil gıda krizlerine karşı alınabilecek tedbirleri tartışarak gerekli gördüğü durumlarda bağışta bulunur.
yaklaşık 2000’in üzerinde proje yürüten Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Orta Asya Alt Ofisini Ankara’da açmıştır. Orta Asya Alt Ofisi Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan Nilgün Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan ile birlikte Türkiye’yi arasına alan bir bölgede çalışmaların koordinasyonunu yürütmektedir. Ofisin binası Türkiye tarafından yaptırılmış olup örgüte tahsis edilmiştir. Ayrıca bu alt ofise Türkiye her yıl 2 milyon dolar katkıda bulunmayı taahhüt etmiştir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü her yıl 2 defa toplanan bir konferans tarafından yönetilir. Konferans 49 üyeden oluşur. Yaklaşık olarak 4 binin üzerinde personeli bulunan örgütün yıllık bütçesi 1 milyar doların üzerindedir.
UNESCO 1946 yılında kalıcı ve dünya barışını tesis etmek, entelektüel ve ahlaki dayanışmayı güçlendirmek amacıyla kurulmuştur. eğitim, doğa bilimleri, sosyal ve beşeri bilimler, kültür ve iletişim UNESCO’nun ilgilendiği faaliyet alanlarıdır. örgüt Dünya üzerinde barış kültürünü yaygınlaştırmak, beşeri ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek, herkes için eğitim politikasını yürütmek ve uluslararası bilimsel programları desteklemek amacıyla faaliyet göstermektedir. Ayrıca doğa ve çevresel faktörleri iyileştirmek, kültürel kimliklerin ifade edilmesini kolaylaştırmak, kültürel dünya mirasını korumak ve geliştirmek üzere çalışmalar yapmaktadır. Haberleşme kültürünün artırılması, kapasitelerinin güçlendirilmesi, bilgi akışının kolaylaştırılması ve medyanın daha fazla özgürleştirilmesi üzerine de çalışmaktadır.
UNESCO’nun uluslararası düzeyde 190 ulusal komisyonu bulunmaktadır. 5000 kadar UNESCO Birliği Teşkilatına sahip olan örgüt, yaklaşık 500 kadar sivil toplum kuruluşu ile resmi ilişkilere sahiptir. çeşitli vakıf ve ulusal kuruluşlarla da işbirliği içerisindedir. Tüm üye ülkelerin oluşturduğu bir genel konferans tarafından yönetilen UNESCO, 2 yılda bir toplanır ve çalışmaların değerlendirilmesini yapar. konferans tarafından seçilen 58 üye ise icra kurulu oluşturulur ve konferansın çalışmalarını denetlemekle yükümlüdür. Dünya üzerinde 2500’den fazla personel çalıştıran UNESCO 1 milyar doların üzerinde bir bütçeye sahiptir.
1948 yılında kurulmuş olan Dünya Sağlık Örgütünün sağlık alanında uluslararası işbirliğini teşvik etmek amacıyla ve hastalıkları kontrol altına almak ya da tamamen ortadan kaldırmak için çeşitli programlar yürütmektedir. Dünya Sağlık Örgütü insanların yaşam kalitesini artırarak mümkün olan en yüksek sağlık şartlarında yaşamasını sağlamak üzere faaliyet göstermektedir. Ayrıca yoksul ve dışlanmış ülkelerdeki aşırı ölümler, hastalıklar ve sakatlıklar, sağlıklı yaşam tarzının teşvik edilmesi, çevresel ekonomik ve sosyal nedenlerle ortaya çıkan sağlık risklerini azaltmak için uğraşır. insanlara mali açıdan yük getirmeyen daha adil ve eşit sağlık imkânlarından yararlandırma hak ve bu tür sağlık sistemlerini geliştirmek, uygun sağlık politikaları geliştirerek sosyal, ekonomik, çevresel kalkınma politikalarının sağlık boyutunu şekillendirmek, Dünya Sağlık Örgütünün ilgilendiği alanlar içerisindedir.
Dünya Sağlık Örgütü Birleşmiş Milletlere üye olan devletlerin oluşturduğu bir yönetim kurulu tarafından yönetilmektedir. yılda iki defa toplanan yönetim kurulu tayin ettiği 32 sağlık uzmanından oluşan bir icra kurulu eliyle faaliyetlerini yürütmektedir. Dünya Sağlık Örgütünün Kongo, Washington, Kahire, Kopenhag, Yeni Delhi ve Manila’da ofisleri bulunmaktadır. 3500 personeli bünyesinde çalıştıran Dünya Sağlık Örgütü, bir buçuk milyar doların üzerinde bir bütçeye sahiptir.
IMF 1944 yılında Birleşmiş Milletlere bağlı olarak kurulmuştur. uluslar arasında parasal işbirliğini kolaylaştırmak, döviz istikrarını ve kambiyo düzenini sağlamak, çok taraflı ödeme sistemlerinin kurulmasına yardımcı olmak ve döviz kısıtlamalarını kaldırmaya çalışmak, ödemeler dengesindeki uyumsuzlukları düzeltmek üzere üye devletlere geçici parasal destek sağlamak amacıyla kurulmuş olan bir fondur. IMF Finans rezervi oluşturma ve üyeler arasında paylaştırma yetkisine sahiptir.
IMF’nin finansal kaynağı 191 üye ülkenin üyelik ödentisinden oluşur. Bu ödenti belli bir kotaya göre belirlenir, kotalar üye ülkelerin ekonomik gelişmişliklerine göre belirlenir. IMF, ödemeler dengesinde sıkıntı içerisinde olan üyelere geçici krediler verir ve fondan kredi alan ülkeler yeni bir kriz ve ödemeler dengesinin oluşmaması için bazı reformlar yapmayı taahhüt eder. IMF vermiş olduğu geçici kredileri üye ülkelerin kotalarına göre belirler. Ayrıca geliri az olan ülkelere düşük faizli kredi de vermektedir.
IMF de tüm üye ülkeler temsilci bulundurur ve bu temsilciler yönetim kurulunu oluşturur. yönetim kurulu tarafından 24 üye ülkenin temsilcilerinden oluşan bir icra kurulu oluşturulur. İcra kurulu, yönetim kuruluna uluslararası para ve finans alanlarında tavsiyelerde bulunur. İMF bünyesinde 140 ülkeden icra kurulunun seçmiş olduğu 3 bine yakın personel çalışmaktadır. IMF’nin 1 yıllık idari bütçesi 1 milyar doların üzerindedir. IMF her 2 yılda bir Dünya Ekonomisine Bakış Ve Küresel Finansal İstikrar Raporu yayınlar.
Dünya Bankası; Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Finans Kurumu, Uluslararası Kalkınma Birliği, Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu ve Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözüm Merkezi adıyla 5 kurumdan oluşur. Dünya Bankası’nın amacı dünya genelinde yoksul ülke ekonomilerinin iyileştirilmesi, güçlendirilmesi ve yoksulluğun azaltılmasıdır. Dünya Bankası Bin Yıl Kalkınma hedeflerine bağlı olarak ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlamak amacıyla insanların yaşam standartlarını yükseltmeyi planlamaktadır. Bu amaçlarla kalkınma için borç verme ve ülkelerin ekonomik kapasitelerini geliştirme faaliyetlerini iki ayrı kalem halinde yürütmektedir. ulusal ve uluslararası alanda yatırım iklimi oluşturmak, iş ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak, yoksul insanlara yatırım yapmak ve onların kalkınma sürecine katılımlarına destek olmak amacıyla faaliyetlerini yürütmektedir.
191 üye ülkenin temsilcileri adına bir yönetim kurulu tarafından yönetilen Dünya Bankası yüzden fazla gelişmekte olan ülkeye yürütmüş olduğu çalışmalarda 100 milyar doların üzerinde borç ve maddi destekte bulunmuştur. Dünya Kalkınma Raporu adıyla da bir yayına sahiptir.