Böbreğin Düzenleyici Rolü
- Böbrekler kararlı bir iç çevrenin oluşmasını sağlarlar.
- Bunu da aşağıdaki işlevleri gerçekleştirerek başarırlar.
a. Metabolizma artıklarını boşaltır.
b. Su ve tuz dengesini sağlar.
- Hipofiz bezinden salgılanan ADH (antidiüretik hormon) vücudun su miktarını ayarlar.
- Kanın osmotik basıncı artıp, kanın su hacmi azaldığında ADH hormonu miktarı artar ve distal tüpte suyun geri emilimi artar.
- Böbrek üstü bezinden salgılanan aldosteron ise böbrek tübüllerinden tuzun geri emilimini sağlar.
- Aldosteron etkisiyle Na+ ve Cl– iyonları geri emilir, K+ dışarı atılır.
- Aldosteron gereğinden fazla olduğunda, çok fazla Na+ geri emilir. Na+, vücutta çok su tutar ve ödemler oluşur.
c. Asit, baz dengesini korur. Kan pH ının sabit kalmasını sağlar.
- Kanın pH sı değiştiğinde böbrekler, hidrojen ve bikarbonat iyonları salgılayarak kanın pH sını düzenler.
- Bu düzenleme kanalcık hücrelerinde, karbonik asitin iyonlaşmasıyla meydana gelen hidrojen iyonlarının, kanalcıktaki sodyum iyonları ile yer değişmesi sonucu meydana gelir.
- Kanın asitliği artarsa, kanalcık hücreleri idrara amonyak (NH3) verir. NH3, idrara verilen H+ iyonlarını tutarak NH4 oluşturur. Bu da CI– ile birleşince oluşan idrarla atılır.
ÖRNEK: “Boşaltım, homeostatik dengeyi sağlayan önemli bir canlılık olayıdır.”
Bu tanımda, “homeostatik denge” ifadesinin yerine aşağıdakilerden hangisi kullanılabilir?
A) Madde derişimleri uygun değerlerde değişmez tutulduğu kararlı bir iç ortamı
B) İç ortamdaki madde derişimlerinin daha yüksek olmasını
C) Madde derişiminin iç ve dış ortamda eşit olmasını
D) Dışarıdan alınan bileşiklerin fazlasının vücut dışına atılmasını
E) Kullanılamayan sindirim atıklarının vücut dışına atılmasını
1994 ÖYS
ÇÖZÜM: Böbrekler zararlı maddeleri kandan süzerek, vücudun su ve tuz dengesini düzenler. Kan pH ının sabit kalmasını sağlar. Kararlı bir iç dengenin devamını sağlarlar.
Yanıt A
ÖRNEK: Bir insanın, belirli bir süre içinde, vücuduna aldığı sıvıdan daha fazla miktarda idrar çıkarmasına,
I. böbrek atardamarında kan basıncının azalması,
II. böbrek kanallarından suyun geri emilimini sağlayan hormonun normalden az salgılanması,
III. böbreklerden geçen kan akım hızının azalması
durumlarından hangileri neden olabilir?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III D) I ve II E) I ve III
2003 ÖSS
ÇÖZÜM: Glomeruluştan bowman kapsülüne süzülme, kan basıncının etkisiyle gerçekleşir. Kan basıncının azalması, oluşan idrar miktarını da azaltır. Böbreklerden suyun geri
emilimini sağlayan hormon az salgılanırsa idrardaki su miktarı artacağı için idrar miktarı da artar. Kan akım hızının azalması birim zamandaki süzüntü miktarını azaltacağı
için oluşan idrar miktarı da azalır.
Yanıt B
ÖRNEK: İnsanda, kan plazmasının ozmotik basıncının artması,aşağıdakilerden hangisine neden olur?
A) Atılan idrar miktarının azalmasına
B) Kanda glukoz miktarının artmasına
C) İdrarda glukoz miktarının azalmasına
D) İdrarla atılan tuz miktarının artmasına
E) İdrarla atılan üre miktarının artmasına
2006 ÖSS
ÇÖZÜM: Kan plazmasının osmotik basıncının artması, hipofiz bezinden salgılanan ADH hormonu miktarını da arttırır.
ADH etkisiyle suyun böbreklerden geri emilimi artar.Böylece idrar yoğunluğu artar fakat miktarı azalır.
Yanıt A
