Böbrek Üstü Bezleri (Adrenal Bezler)

• İki böbreğin üst kısmında bulunan bezlerdir. Kan damarları yönüyle oldukça zengindir.
• Böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur.
• Dış kısmına korteks (kabuk), iç kısmına medulla (öz bölgesi) denir.

• Böbrek üstü bezinin kabuk kısmı, hipofiz bezinden salgılanan ACTH hormonunun etkisiyle hormon salgılar.
• Böbrek üstü bezinin kabuk kısmından kortizon, kortizol kortikosteron ve aldosteron saglılanır.
• Bunlardan en önemlileri kortizol ve aldosterondur.

• Kortizol, proteinlerin karbonhidratlara dönüşümünü sağlar. Kan şekerini arttırır. Yağ ve proteinden karbonhidrat yapımı ve karaciğerde glikojen depolanmasını sağlar.
• Stres gibi durumların atlatılmasında rol oynar. Streste artar.
• Hücre için gerekli enerji kaynağının oluşumunu sağlar.
• Aldosteron; Na+ ve Cl– iyonlarının böbreklerden geri emilimini sağlar. Kandaki iyon dengesini düzenler. K+ atılmasını sağlar.
• Eksikliğinde, kanda Na+ ve Cl– iyonları azalır, K+ artar.
• Kan hacmi azalır, deri tunç rengini alır.
• Addison hastalığı oluşur. Fazla salgılanarısa kanda Na+ ve Cl– iyonları artar. İdrarla fazla K+ kaybına sebep olur.
• Kan hacmi ve kan basıncı artar.
• Böbrek üstü bezinin öz bölgesinden adrealin ve noradrenalin hormonları salgılanır.
• Adrenalin, sempatik sinirlerin faaliyetlerini hızlandırır.
• Heyecan, korku gibi durumunlarda kanda miktarı artar.
• Kalbin çalışmasını hızlandırır. Kan dolaşımı, kan basıncı, kandaki şeker miktarı artar. Metabolizmayı hızlandırır.
• Norandrenalin, kılcal damarların kasılmasını sağlar. Damarları daraltır. Kan basıncını yükseltir.

ÖRNEK: Aniden korkup hızla kaçmaya başlayan bir insanda, kas aktivitesinin artması için,
I. Böbrek üstü bezi korteksinin uyarılması
II. Adrenokortikotropik hormonun (ACTH un) salgılanmaya başlaması
III. Hipotalamusun uyarılması
IV. Hipofizin uyarılması
V. Epinefrinin (adrenalinin) salgılanmaya başlaması olayları hangi sıraya göre gerçekleşir?
A) I, II, IV, III, V B) II, III, IV, V, I C) III, IV, II, I, V D) IV, V, III, I, II E) V, I, II, IV, III
1993 ÖYS

ÇÖZÜM: Öncelikle hipotalamus uyarılır. Hipotalamus hipofiz bezini uyarır. Hipofiz bezinden ACTH salgılanır. Böbrek üstü bezinin korteksi uyarılır, kortizol salgılanır. Kan glikoz
miktarı artar. Hücrelere glikoz geçişi olur. Stresin etkisiyle adrenalin salgılanır.
Yanıt C

ÖRNEK: Böbreklerde geri emilimde,
I. Adrenalin
II. Aldesteron
III. Parathormon
IV. Vazopressin
hormonlarından hangileri etkilidir?
A) YalnızI B)YalnızII C)I ve II D) II ve III E) II, III ve IV

ÇÖZÜM: Vazopressin böbreklerden suyun geri emilimini sağlar. Parathormon böbreklerden Ca+ iyonlarının geri emilimini arttırır. Aldosteron Na+ ve Cl– iyonlarının geri emilimini
sağlar. Adrenalin ise solunumu ve dolaşımı hızlandırır.
Yanıt E