Atabeylikler:

Selçuklularda illere yönetici olarak gönderilen şehzadelerin yanına atabey denilen deneyimli devlet adamları verilirdi. Atabeylerin devlet yönetimi ile ilgili geniş yetkileri bulunuyordu. Bu durumdan faydalanarak atabeyler devlet zayıfladığı zamanlarda, bulundukları
bölgelerde yönetimi ele geçirip devletler kurdular.

a. Salgurlular (Fars A tabeyliği) (1147 – 1284)

•  Oğuzların Salgur boyundan olan Atabey Sungur tarafından, İran'ın Fars bölgesinde kuruldu.

b. İldenizliler (A zerbaycan A tabeyliği) (1146 – 1225)

•  Kıpçak Türklerinden Şemsettin ildeniz tarafından kuruldu.
• Merkezi Tebriz kentiydi. Harzemşahların Tebriz'i ele geçirmeleri üzerine bu atabeylik sona ermiş oldu.

c. Beğteğinoğulları (Erbil A tabeyliği) (1 146- 1232)

•  Musul Atabeyi Zengi'nin valilerinden Beğ- Teğin Oğlu Ali Küçük tarafından kurulmuştur. Merkezi Erbil'di. Ayrıca Şehrizor, Sincan, Harran ve Urfa gibi kentler bu atabeyliğin egemenlik alanı içindeydi.
• Ali Küçük'ten sonra yerine geçen Böri döneminde kırk dört yıl boyunca atabeylik başarıyla yönetildi.
• bir ara Anadolu Selçuklularına bağlanan atabeyliğin toprakları Kök-Böri ölünce yerine varisi olmadığı için devletin toprakları vasiyeti gereği Abbasi halifeliğine verildi.

d. Böriler (Şam A tabeyliği) (1128- 1154)

•  Suriye Selçuklularının Şam kolu, Atabey Tuğ Tekin tarafından yönetiliyordu.
•  Merkezi Şam kentiydi.
• Zengiler tarafından ortadan kaldırıldı.

e. Z engiler (Musul A tabeyliği) (1127- 1259)

•  Melikşah'ın Halep valisi Zengi'nin yaptığı mücadelelerde ön plana çıkmıştı.
• Zengi döneminde en parlak dönemini yaşamıştır.
• Zengi Haçlılardan Urfa'yı alınca AvrupalIlar II. Haçlı Seferi'ni düzenlemişlerdir.
• Nurettin Mahmut ölünce atabeylik Eyyubilere geçti. İlhanlIlar atabeyliğe son vermişlerdir.