Canlılarda Sinirsel Düzenleme

Bir Hücrelilerde
Belirli bir sinir sistemi yoktur. Uyarılar hücre yüzeyindeki almaçlarla alınır. Kamçı, sil gibi tepkime organlarına iletilir.

Örnek
Paramesyumda sillerin altında bazal cisimcikler vardır.
Bunlar birbirine sinir telcikleri ile bağlıdır. Sinir telcikleri uyartıları sitoplazmaya iletir.
Omurgasızlarda

Süngerler

Sinir sistemi yoktur. Uyarılar kimyasal yolla hücreden hücreye iletilir.

Sölentereler

• Uyarıyı alan özelleşmiş reseptör hücre, sinyallari ileten bir sinir hücresi ve uyartıya cevap veren efektör hücre bulunur.

• Hidrada sinir ağı vardır. Uyartı iletimi yavaştır. Uyartının tüm vücuda yayılması için uzun süreli ve şiddetli olması gerekir. Uyartı, uyarılan bölgeden uzaklaştıkça taşınma hızı düşer. Buna ağsı (diffus) sinir sistemi denir.

Solucanlar

• Planarya (yassı solucan) da ip merdiven sinir sistemi görülür.
• Hayvanlar aleminde ilk defa merkezi sinir sistemi bunlarda görülür.
• Vücudun baş bölgesinde bulunan sinir hücreleri kümeleşmiştir. Buna baş ganglionu denir.
• Vücutta iki taraşı uzanan sinir kordonu, enine bağlarla merdiven şeklinde birbirine bağlanmıştır.
• Ağsı sinir sistemine göre iletim daha hızlıdır.

Halkalı solucanlarda her halkayı kontrol eden bir çift ganglion bulunur. Bunlar arasında sinirsel bağlantı vardır ve bunlar merkez ganglionun kontrolündedir.

Eklembacaklılar

• İp merdiven sinir sistemi görülür. Baş ganglionu, sindirim borusunun üstündedir. Sinir kordonları ise sindirim borusunun altındadır.

Derisidikenliler

• Denizyıldızında ışınsal (radyal) sinir sistemi görülür.
• Ağız çevresinde sinir hücrelerinin oluşturduğu bir sinir halkası görülür.
• Bu halkadaki bazı hücreler vücudun diğer bölümlerine uzanan ışınsal uzantılara sahiptir.

Omurgalılarda

• Omurgalılarda sinir sistemi embriyonun ektoderm tabakasından oluşur, sindirim kanalının (dorsal) üst bölgesinde uzanır.
• Amphioxus’un sırt kısmında, nörol boru içinde omurilik ve omuriliğin ucunda da (ön) beyin bulunur.
• Tam teşekkülü bir beyin yoktur.
• Balıklardan memelilere kadar beyin, sinir kordonunun ucundu 3 şişkinlik olarak bulunur. Bunlar; ön beyin, orta beyin ve arka beyindir.

Ön Beyin

• Balıklarda tek, diğer omurgalılarda iki yarım küreden oluşur.
• Sadece memelilerin beyni kıvrımlıdır. Koklama lobu balıklardan memelilere doğru gidildikçe küçülür.
• Beyin üçgeni sürüngenlerden itibaren ortaya çıkar. Nasırlı cisim sadece memelilerde görülür.

Orta Beyin

• Görme merkezi optik lob burada bulunur.
• Balıklardan memelilere doğru gittikçe küçülür.

Arka Beyin

• Beyincik ve omurilik soğanından oluşur. Beyincik büyüklüğü canlının hareket yeteneğiyle doğru orantılıdır.
• Omurgalılarda sinir kordonu (omurilik) bir tanedir.
• Balıklar ve kurbağalarda beyin ve ile omurilik aynı doğrultuda dizilmişlerdir.
• Sürüngen, kuş ve memelilerin merkezi sinir sisteminde bükülme görülür.