Canlıların Temel Bileşenleri

Canlıyı meydana getiren bileşenler inorganik ve organik olmak üzere ikiye ayrılır.

1.İnorganik Bileşenler

Canlıların sentezleyemediği ve dışarıdan hazır olarak aldığı besinlerdir. İnorganik bileşenlerin genel olarak yapıya katılma ve düzenleme gibi işlevleri vardır. Sindirilmezler.
Enerji verici olarak kullanılmazlar.

1. Su

Su tüm canlıların temel maddelerinden biridir. İnsan vücudunun üçte ikisi sudur. Hücre içinde, hücreler arasında,kanda su bulunur. Vücut suyunun % 10’u kaybedildiğinde
hayati tehlike başlar. Bu kaybedilen su oranı % 20’ye ulaştığında ölüm meydana gelir.
Su, iki hidrojen atomu ile bir oksijen atomundan oluşmuştur. İki hidrojen atomunun ortasında bir oksijen atomu bulunur. Merkezi birleştiren doğrular arasında 104,5° lik açı vardır.
Hidrojenlerin bulunduğu bölge protonlardan dolayı “+” yüklü, oksijenlerin bulunduğu bölge serbest elektronlardan dolayı “–” yüklüdür. Bundan dolayı su molekülü polarite özelliğe sahiptir. Bir su molekülünün + yükü diğer su molekülünün – yükü tarafından çekilir ve iki su molekülü arasında hidrojen bağı oluşturulur. Böylece su moleküllerinin birbirine tutunması sağlanır. Suyun bu özelliğine kohezyon denir.
Su moleküllerinin bulundukları yüzeye tutunma özelliklerine ise adhezyon denir.
Adhezyon ve kohezyon özellikleri sayesinde bitkilerin odun borularında su ve çözünmüş mineraller taşınır.
Su 0°C de donar. Su donarken yapısındaki H bağlarından dolayı moleküller arasındaki mesafe büyür, özgül ağırlığı küçülür. Su donarken hacmi artar. Buz kütleleri suyun dibine çökmez, Suyun özgül ağırlığı +4°C de en yüksek değerdedir.
Biyokimyasal reaksiyonların gerçekleşmesi ancak sulu bir ortamda olur. Enzimlerin çalışabilmesi için hücrede belirli bir oranda su bulunması gerekir (en az % 15).

Su iyi bir çözücüdür.
Besin maddelerinin hücre içine alınması ve artık maddelerin atılışı ancak bu maddelerin erimiş olmalarıyla sağlanır.

Zehirli maddeleri seyrelterek zehir etkisini azaltır.
Su insanda terleme yoluyla vücut sıcaklığını ayarlar.Terleme sırasında su sıvı halden gaz haline geçerken ısı aldığından vücut serinler.

Besinlerin sindirilmesi ve sindirilmiş besinlerin emilmesini sağlar.

2. Asit – Baz – Tuz

Su içinde çözündüğünde asitler, bazlar ve tuzlar iyonlarına ayrılırlar.

Asitler

Suda çözündüğünde hidrojen iyonu (H+) veren bileşiklerdir. Asitlerin tadı ekşidir. Mavi turnusol kağıdını kırmızıya dönüştürürler.

Örnek HCl, H2SO4 , CH3COOH

Bazlar

Suda çözündüğünde hidroksil iyonu (OH–) veren bileşiklerdir. Kırmızı turnusol kağıdını maviye dönüştürürler.

Örnek
NaOH, CH3NH2
pH: Hidrojen iyonu derişiminin eksi logaritmasıdır. pH, asitliğin veya bazlığın derecesini verir.

pH değeri;

0 – 7 arasında ise ortam asittir.

7 ise ortam nötrdür.

7 – 14 arasında ise ortam baziktir

Her biyokimyasal reaksiyonun gerçekleştiği belirli bir pH değeri vardır. pH değerindeki değişimler canlının metabolizmasını olumsuz etkiler.
Canlılığın devam edebilmesi için pH nın 7 – 7,7 sınırları arasında tutulması gerekir. Asit veya baz fazlalığından dolayı ortaya çıkan bozukluk, tampon çözeltisi denilen
kimyasal maddelerle düzeltilir. Zayıf asitler ve zayıf bazlar tampon çözeltidir.
Ortamda H+ artarsa bunlar zayıf bazlarla tepkimeye girer.
Ortamda OH– artarsa bunlar zayıf asitlerle tepkimeye girer.
Bu şekilde pH, normal değerlerde tutulur.

Tuzlar

Asitle bazın birleşmesiyle tuz oluşur.
NaOH + HCl Æ NaCl + H2O

Baz Asit Tuz
Tuzlar vücudun osmotik dengesinin sağlanmasında etkilidir.

3. Mineraller

Bütün canlılar mineralleri dışarıdan alır.

Hücre içi ve dışı sıvılardaki asit – baz dengesinin sağlanmasında etkilidir.

Enzimlerin yapısına katılarak düzenleyici olarak görev yaparlar.

Kemiklerin ve dişlerin yapısına katılırlar.

Sinir ve kas sisteminin çalışması için gereklidir.

Sindirilmeden doğrudan kana geçerler.

Solunum reaksiyonlarında enerji verici olarak kullanılmazlar.