Çaprazlamalar Konu Anlatımı

Sarı tohumlu homozigot bezelye bitkisi ile yeşil tohumlu bezelye bitkisini çaprazlayarak F1 dölünü bulalım.

S : Sarı tohum geni
s : Yeşil tohum geni

2. Dihibrit Çaprazlama
İki karakter bakımından farklı olan iki bezelye bitkisini çaprazlayalım. Uzun saplı ve sarı tohumlu bezelye ile kısa saplı ve yeşil tohumlu bezelyeyi çaprazlayarak F1 dölünü bulalım

Uzun sap geni : U
Kısa sap geni : u
Sarı tohum geni : S
Yeşil tohum geni : s

İki homozigot canlının çaprazlanmasıyla bir çeşit gamet ve bunların birleşmesiyle de bir çeşit birey oluşur. F1 dölünü kendileştirerek F2 dölünü bulalım.

3. Polihibrit Çaprazlama
İkiden fazla karakter bakımından heterozigot olan bireylerin çaprazlanmasıdır. Her karekter için ayrı ayrı çaprazlama yaparak olasılıklar daha kolay bulunabilir.

Bütün çaprazlamaları düzenli çaprazlamalar ve düzensiz çaprazlamalar olmak üzere iki bölüme ayrılabiliriz.

A. Düzenli Çaprazlamalar

1. Bir karakter yönüyle,

2. İki karakter yönüyle,

3. Üç karakter yönüyle,

B. Düzensiz Çaprazlamalar

Örnek:
Aynı türden kırmızı çiçekli iki bitki arasında yapılan birinci çaprazlama sonucunda 3/4 kırmızı çiçekli, 1/4 beyaz çiçekli olan F1 dölü elde edilmiştir. F1 dölünden alınan kırmızı çiçekli iki bitkiyle yapılan ikinci çaprazlamadan elde edilen F2 dölündeki tüm bitkiler kırmızı çiçekli olmuştur.

Buna göre,

I. Birinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.
II. F1 dölündeki bireylerin bir kısmı homozigot bir kısmı heterozigottur.
III. İkinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Çözüm:F1 dölünün fenotip ayrışım oranı 3 : 1 olduğuna göre, birinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigot kırmızı çiçeklidir.

F1 dölünde fenotipi kırmızı olan AA ve Aa olmak üzere iki çeşit genotip vardır. Bundan dolayı F1 dölünden alınan kırmızı çiçekli bireylerin genotipi kesin söylenemez.

Örnek:
AaBbCcDDEe x aaBBccDDEe şeklindeki bir çaprazlamadan, AaBbCcDDee genotipinde bir canlının meydana gelme ihtimali nedir?
A) 1/32 B) 1/16 C) 1/8 D) 1/4 E) 1/2

Çözüm:Her karekterle ilgili ayrı ayrı çaprazlama yapalım.

Kontrol Çaprazlaması

Baskın genler hem homozigot iken, hem de heterozigot iken fenotipte etkisini gösterir. Baskın fenotipte olan canlının homozigot mu heterozigot mu olduğunu anlamak için kontrol çaprazlaması yapılır. Bunun için baskın fenotipli birey çekinik fenotipli bir bireyle çaprazlanır.

Örneğin
Yeşil meyveli bezelyenin genotipinin YY mi, yoksa Yy mi olduğunu fenotipinden anlayamayız. Bunu anlamak için homozigot çekinik olan sarı meyveli (yy) bezelye ile çaprazlanır. Çaprazlama sonucu oluşan bezelyelerin tamamı yeşil meyveli ise bezelye homozigot yeşil meyveli (YY) dir. Eğer % 50 si yeşil (Yy), % 50 si sarı (yy) meyveli ise bezelye heterozigot yeşil meyveli (Yy) dir.