REALİZM (Gerçekcilik) 19. yüzyılın ikinci yarısında romantizme tepki olarak Fransa’da doğmuş bir sanat akımıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısında deneysel bilimlerde gelişmeler olmuş, varlıkları ve olayları duyguyla değil, gerçeklerle kanıtlayan görüşler önem kazanmıştır.Bu bilimsellik sanat ve edebiyata da yansımıştır.Sanatçı; belgeye, gözleme önem veren bir bilim adamı gibi gördüklerini söylemelidir, ilkesi benimsenmiştir.Gerçekçi yazar, sürekli olarak yaşadığı toplumun […]
LAMARTİNE (1790,1869) Romantizm akımının ilk şairidir.Şiir ve roman türlerinde yapıtları vardır.Doğa tasvirlerine yer vermiştir.Bu özelliğiyle Klasik Edebiyat’ın dışına çıkar.Şair ve yazarlığın yanı sıra idam cezasına karşı oluşu,köleliğin kaldırılmasıyla ilgili düşünceleri politik bir duruşunun var olduğunu gösterir. Eserleri Roman: Graziella, Raphael Şiir: fiairane Düşünceler, Bir Meleğin Düşmesi Tarih: Osmanlı Tarihi ALEKSANDR PUŞKİN (1799–1837) Rus romantiklerin en […]
SEFİLLER – VİCTOR HUGO Jean Valjean ekmek çaldığı için beş yıl kürek cezasına çarptırılmış,birkaç kez kaçmaya kalkıştığı için cezası ağırlaştırılmış ve on dokuz yıl hapiste kalmıştır.Çok kuvvetli bir insan olan Jean Valjean, hapiste iyi duygularını kaybetmiş gibidir.Hapisten çıkınca, mahkum olduğunu gösteren belge yüzünden herkes ona kötü davranır. Bir piskopos onu evine alır. O ise evden […]
VOLTAİRE (1694–1778) Düşüncelerinden dolayı ömrünün büyük bir kısmını yurtdışında geçirmiştir.Eserlerinde düşünce ve vicdan özgürlüğünü savunmuştur.Toplum sorunlarıyla yakından ilgilenir.Gelenek ve göreneklerin değil, aklın egemen olmasını istemiş, her sorunu bu ölçülere göre incelemiştir.Açık bir üslubu benimsemiş,sade bir dil kullanmıştır.”Zadig” adlı eseri, polisiye romanın ilk örneği sayılır. Eserleri *Tiyatro (trajedi) *Brutus, Zarie, *Roman: Zadig, Candide, Çıraklık Yılları *Destan: […]
TEMSİLCİLERİ J.J.ROUSSEAU (1712–1778) Romantik bir sanatçıdır. Halk egemenliği, eşitlik ve özgürlük temellerine dayanan yeni bir toplum düzeni tasarlamış; insanın uygarlık tarafından değiştirilmemiş, doğal halinin birçok açıdan daha üstün olduğu fikri ve modern demokrasi anlayışına temel oluşturan toplumsal sözleşme öğretisiyle ün kazanmıştır. “Filozof” ünvanını her zaman reddetmiştir. Eserleri Emile: Çocuk eğitimiyle ilgili bir romandır.Toplumsal Sözleşme, İtiraşar, […]
ROMANTİZM Klasisizme tepki olarak. Fransa’da doğmuş bir sanat akımıdır. Romantizm sanattaki Liberalizmdir. Bu akımın ilkeleri Victor Hugo’nun Cromwell adlı oyunun ön sözünde açıklanmıştır. Romantizmin özellikleri şunlardır: Klasisizmin bütün estetik kurallarına ve biçimlerine karşı çıkılır.Orta çağ efsanelerine,ulusal kaynaklara başvurulur yine tarihsel ve güncel olaylardan da yararlanılır.Hayal ve duygu, akıl kadar gerekli ve önemli görülür.Toplumsal aksaklıkların karşısına […]
LA FONTAİNE (1621 – 1695) Yunan fabl ustası Aisopos’tan etkilenmiştir. Hayvanlar ve insanlar üzerinde gözlemler yapmış, insanların hatalarını, hayvanlar arasında geçen olaylarmışçasına anlatmıştır.En önemli yapıtı Fabllar’dır. Her fabl; giriş, gelişme ve sonuç bölümleri iyi düşünülmüş küçük bir oyun gibidir. MOLİERE (1622–1673) Dünya komedyasının en ünlü ustasıdır. Tiyatroyu, eğitim ve öğretim yeri olarak görmüştür. Yani güldürüyü […]
TEMSİLCİLERİ DESCARTES (1596–1650) Ünlü bir düşünür ve matematikçidir. Tanrının varlığını kanıtlayacak felsefe sistemi kurmaya çalışmıştır. Gerçeği sahteden ayıran matematik yöntemini anlatmayı denemiştir. Eserleri Metafizik Düşünceler, Felsefenin İlkeleri, Ahlak Üzerine Mektuplar, Aklın Yönetilmesi İçin Kurallar. BOİLEAU (1636–1711) Tanınmış bir eleştiri yazarıdır.On dört yıl içinde Satires (eleştiriler), Epitres (Manzum Mektuplar), fiiir Sanatı, Le Lutrin gibi yapıtları okuyucusuna […]
B) RÖNESANS (16. yüzyıl) 14. yüzyılın sonralarında başlayan Rönesans dönemi, 15. ve 16. yüzyılları kapsar. Bilim ve sanatta yeniden doğuş demektir. Hümanizmin etkisiyle oluşmuştur. Rönesansla halk ve devlet ilişkileri yeniden düzenlenmiş, insanca yaşama düşüncesi hızla yayılmıştır. Sanatçılar da bu anlayışla hareket etmiş ve insanı yüceltmişlerdir.Bireye saygı, özgürlük ve sanatta gelişme bu dönemin karakteridir. Kilise dili […]
DANTE (1265–1320) İtalyan edebiyatının kurucusu sayılır.Şiirlerinde aşk ve sevgiyi işlemiştir. Özellikle Beatrice Portinaci adlı genç kıza olan sevgisi şiirlerine yansır. Aristo felsefesine bağlanmış, okul ve din yoluyla insanların kötülüklerden kurtulacağına inanmıştır. İtalyancayı yazı dili haline getirmiştir.”İlahi Komedya, Yeni Hayat” gibi şiir türünde yapıtları vardır. PETRARCA (1304–1374) Halk diliyle şiirler yazmıştır. Bu şiirleri lirik ve insancıl […]
A) HÜMANİZM (14–15. yüzyıl) Orta çağ boyunca Avrupa’da Hristiyanlığın etkisi görülür.Kiliselerin baskısı ile belirlenen kuralların dışına çıkılmamıştır. İnsana yönelik düşünce ortadan kalkmış gibidir.Kilisenin insanı baskı altına alması, sanatçıları insan konusu üzerinde yazmaya yöneltti.Böylece hümanistlerin ortaya çıkması için gerekli koşullar oluşmaya başladı. 14. yüzyıla doğru İtalya’da bazı aydınlar ve sanatçılar eski Yunan ve Latin edebiyatının ürünlerini […]
ORTA ÇAĞ DÖNEMİ Orta çağ; Eski çağ ile Yeni çağ arasındaki tarihsel doneme denir. Bu donem, genel olarak Roma imparatorluğu’nun ikiye ayrılması (MS. 395) ile İstanbul ‘un Türkler tarafından alınması (1453) arasındaki donemi kapsar. Orta cağ da, skolastik düşünce egemendir. Skolastik düşünce, din ile felsefeyi uzlaştırma amacı taşır. Bu çağda görülen tabiat ve dinle ilgili […]
B) LATİN EDEBİYATI (Roma Edebiyatı) Eski Yunan edebiyatında doğan tiyatro, Latin edebiyatını etkilemiştir. Latin tiyatrosu da kendi oyun yazarlarını yetiştirmiştir. Roma’nın kurulmasıyla başlayan Latin edebiyatı, Yunan kültür ve sanatının etkisinde kalmıştır.Latin edebiyatında destan türünün ilk örneği “Aeneis”tir. Latin edebiyatının en parlak dönemi Klasik dönemidir. Bu dönem, Caesar ve Augustus diye ikiye ayrılır. Latin edebiyatının tanınmış […]
HEREDOTOS Ünlü bir tarihçidir. Halikarnassos’ta (Bodrum) doğmuştur. Halkın kültür ve uygarlığını belgelere dayanarak yazmıştır. Eserleri 9 kitaptan oluşan “Tarih”
EFLATUN (PLATON) Sokrates’ in öğrencilerindendir. Felsefede idealizmin kurucusu sayılır. Eserlerini diyalog biçiminde yazmıştır. Yetiştirdiği en tanınmış düşünür Aristo’dur. Eserleri Devlet, Sokrates’in Savunması, Kanunlar, Ziyafet, Kriton ARİSTOTELES Felsefe okulunu kurmuştur. Onun oluşturduğu mantık kıyası yoluyla doğrulama metodu, yaklaşık iki bin yıl mantığın temelini oluşturmuştur. Eserleri Söz Söyleme ve fikir Sanat›, Organon
SOKRATES Rasyonalist (akılcı) düşüncenin ilk temsilcisidir. Yazılı yapıtı yoktur. Hakkındaki bilgiler Eşatun tarafından aktarılmıştır. Temel amacı, konuştuğu kişilerin çeşitli konulardaki kalıplaşmış görüşlerini çürüterek onları yeniden düşünmeye sevketmektir.
EURUPİDES Tiyatroya bilgiyi, eleştiriyi kazandırmıştır. Trajedide koronun rolünü azaltmış, konuşmalara daha çok yer vermiştir. Yapıtlarında insanı her şeyin ölçüsü olarak ele almıştır. Bu ölçüyü bulmak için de her sınıftan, insanın dünyasına eğilmiştir. Umutsuzluk ve şüphe, onun bakış açısını etkilemiştir. Eserleri Medeia, İphigeneia Auliste, Orestes Elektra, Andromakhe. ARİSTOPHANES Yunan edebiyatının ilk büyük komedi sanatçısıdır. Geleneklere bağlı […]
AİSKHYLOS(Eskilos) Trajedi şairidir. Trajedide yenilikler yapmıştır. Koro ile tek aktörden oluşan trajediye ikinci aktörü katmıştır. Gelenekleri ve ahlakı savunan sanatçı, insanı tanrılar yönlendirir,insan ne yaparsa yapsın bu iradenin dışına çıkamaz, alınyazısını değiştiremez görüşündedir. Eserleri Persler, Thebai’ye Karşı Yediler, Yalvaran Kızlar, Agamemnon,Zincire Vurulmuş Prometheus SOPHOKLES Yunan trajedi şairidir. Trajedilerinde koronun lirik şarkılarını azaltmıştır. Bunun yerine koro […]
HESİODOS Yunan edebiyatında didaktik (öğretici) şiirin kurucusu sayılır. Kendi halkının eğitim ve adaleti için uğraşmıştır. “İşler ve Günler” adlı yapıtında köylü yaşamını ve insanların günlük işlerini anlatmıştır. “Tanrıların Yaratılışı” adlı yapıtı uzun bir şiirdir. Bu eserinde insan ilişkilerini düzenleme, insan yaşamını güzelleştirme gibi düşüncelere rastlanır. SAPPHO ilk Yunan kadın şairi sayılır. fiiirlerinde aşk temasını işlemiştir.Aşkı […]
Eski Yunan Edebiyatı Eski Yunan edebiyatı, Batı Edebiyatının kaynağı sayılır. M.Ö. IX. ve M.S II. yüzyıllarda Yunanistan, Makedonya ve Trakya’nın doğu , Anadolu’nun batı ve güneybatı kıyılarını içine alan bölgede gelişmiş bir uygarlıktır.Yunan edebiyatında şiir türlerinin ilk örnekleri yazılmış;komedi ve trajedi türünde eserler verilmiştir. Bunların bir kısmı da sahnelenmiştir. Ayrıca bu edebiyatta biyografi, nutuk, tarih […]