Canlılarda Sindirim Çeşitleri Hücre İçi Sindirim Hücre içine alınan besin moleküllerinin sitoplazmada sindirim kofulları içinde sindirilmesine hücre içi sindirim denir. Zardan geçemeyecek besinlerin hücre içine alınması endositoz yoluyla gerçekleşir. Hücre bu sırada enzim ve enerji kullanmaktadır. Büyük katı besinlerin hücre içine alınması fagositoz, büyük sıvı besinlerin hücre içine alınması pinositoz şeklinde gerçekleşir. Besinler böylece hücre içine alındıktan sonra besin kofulu oluşur. Besin […]
Sindirim Çeşitleri Mekanik (Fiziksel) Sindirim Besinlerin kimyasal yapı ve özelliklerinde bir değişme olmadan,fiziksel etkilerle daha küçük parçalara ayrılması olayıdır. Bu sırada enzimler kullanılmaz. Mekanik sindirimle besinlerin yüzeyi genişletildiğinden, esas sindirim olayı için enzim etkinliği arttırılmış olur. Kimyasal Sindirim Büyük besin maddelerinin enzimler ve su kullanılarak yapı birimlerine ayrılması olayıdır.
Sindirim Sistemi Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki besin maddelerinin su ve enzimler yardımıyla kendilerini oluşturan yapı birimlerine (monomerlerine) parçalanmasına sindirim denir. Sindirim; aynı zamanda bir hidroliz olayıdır. Bu sırada kullanılan enzimlere de hidrolaz denir. Monomer moleküller sindirime uğramazlar. Örnek Glikoz, gliserol, yağ asidi, fruktoz, galaktoz, aminoasitler… Vitaminler, su ve mineraller de sindirime uğramazlar. Sindirimin Amacı Büyük moleküllü […]
Bitkisel Hormonlar Bitkilerde büyüme, gelişme gibi olaylar hormonlar sayesinde düzenlenir. Bitkilerde endokrin bez yoktur. Meristem dokular tarafından hormonlar üretilir. 1. Bitki büyümesini teşvik eden hormonlar a. Oksin Bitkilerde boyca büyümeyi gerçekleştiren en önemli hormondur. Meristematik bölgelerde hücre bölünmesi, hücre ve doku farklılaşmasını sağlar. Çiçek açma, meyve oluşumunu sağlar. Ayrıca yaprak dökülmesi olayını düzenler. Oksin bitkide güneş ışığı görmeyen yerlerde […]
Mide ve İnce Bağırsak Mideden salgılanan gastrin hormonu, mide özsuyu salgılanmasını uyarır. On iki parmak bağırsağından salgılanan sekretin hormonu pankreası uyarır, pankreas özsuyu salgılanmasını sağlar. İnce bağırsaktan salgılanan kolesistokinin hormonu, karaciğerin safra salgılamasını uyarır. Enterogastrin hormonu ise, mideyi uyarır hareketlerini yavaşlatır. NOT: Plasenta geçici bir endokrin bez olarak faaliyet gösterir. Östrojen ve progesteron salgılar. Gebeklikte embriyo gelişimini sağlar. ÖRNEK: […]
Timus Bezi Tiroid bezinin altında, göğüs boşluğunda atkı biçiminde iki parçalı bezdir. Üç yaşına kadar büyür ancak bu yaştan sonra küçülmeye başlar. 25 yaşından sonra fonksiyonunu kaybeder yani körelir. Lenfoid bir organdır. Ancak antikor üretmez. Timüste bulunan hormon, buraya gelen lenfositlere antikor yapma özelliği kazandırır. Vücudun savunmasında görevlidir. Epifiz Bezi Beyin yarım küreleri arasında, talamusun üst yüzeyinde bulunur. Melatonin hormonu salgılar. […]
Eşey Bezleri Üreme hücreleri meydana getirmenin yanında, endokrin bez olarak da görev yaparlar. Eşey bezlerinden hormon salgılanmasını hipofiz hormonları uyarır. Erkek eşey hormonları androjenlerdir. Bunlar içinde en önemlisi testosterondur. Testislerde leyding hücrelerinden salgılanır. Hipofizden salgılanan LH, leydig hücrelerinin testosteron salgılamasını hızlandırır. Kanda testosteron artınca, LH salgısı azalır (Negatif feed back). Testostoron erkeklerde eşeysel olgunlaşmayı sağlar. Sakal çıkması, sesin kalınlaşmasında etkilidir. Hipofizden salgılanan FSH […]
Böbrek Üstü Bezleri (Adrenal Bezler) İki böbreğin üst kısmında bulunan bezlerdir. Kan damarları yönüyle oldukça zengindir. Böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur. Dış kısmına korteks (kabuk), iç kısmına medulla (öz bölgesi) denir. Böbrek üstü bezinin kabuk kısmı, hipofiz bezinden salgılanan ACTH hormonunun etkisiyle hormon salgılar. Böbrek üstü bezinin kabuk kısmından kortizon, kortizol kortikosteron ve aldosteron saglılanır. Bunlardan en önemlileri kortizol ve aldosterondur. […]
Pankreas Pankreas, karın boşluğunda, midenin alt kısmında yer alır. Karma bir bezdir. Kana insülin ve glukagon hormonu salgılar. Pankreasın hormon saglayan hücreleri, enzim salgılayan hücreleri arasında bir denizdeki adacıklar gibi görünür. Langerhans adacıkları adını alır. Langerhans adacıklarının a hücrelerinden glukagon, b hücrelerinden insülin salgılanır. İnsülin hormonu, kandaki şeker miktarı arttığı zaman salgılanır. Kandaki şeker miktarını […]
Paratiroid Bezi Tiroit bezi içine gömülmüş, ikisi altta, ikisi üstte olmak üzere mercimek tanesi büyüklüğünde dört tane kadardır. Parathormon salgılar. Parathormon kandaki kalsiyum ve fosfat miktarını düzenler. Kanda kalsiyum miktarını arttırır, fosfat miktarını azaltır. Kemiklerden kalsiyumun kana geçmesini sağlar. Böbreklerden kalsiyum geri emilimini hızlandırır. Bağırsak villuslarından kalsiyumun emilimini arttırır. Çok fazla salgılanırsa kemikler zayışar, kemik erimesi (raşitizm) oluşur. Fazla kalsiyum, böbreklerde […]
Tiroid Bezi Tiroit bezi, boynun ön bölgesinde, gırtlağın altında, soluk borusunun iki yanında iki loblu bir bezdir. Tiroid bezinden salgılanan iki hormon vardır. Bunlar tiroksin ve kalsitonindir. a. Tiroksin İyotça zengin, protein yapıda bir hormondur. Hücrelerin metabolizmasını düzenler. Hücrelerin kullanacağı oksijen miktarını belirler. Metabolizmayı arttırır. Yetersizliğinde doku sıvısında tuz ve suyun artmasına, kandaki kolesterolün artmasına neden olur. Tiroid bezinden tiroksin salgılanması, […]
Hipofiz Beynin tabanındaki hipotalamusa bağlıdır. Vücundan endokrin sistemi üzerinde önemli düzenleyici görevleri vardır. Hipofiz, Ön lop Ara lop Arka lop olmak üzere üç lobtan meydana gelmiştir. Ön lop hormonları Somatotropin (STH – Büyüme Hormonu) Tropin hormonları Tiroid uyarıcı hormon (TSH – Tirotropin) Adrenokortikotropik hormon (ACTH) Gonadotropin hormonları Folikül uyarıcı […]
İnsanda Endokrin Sistem Ekzokrin Bez (Dış Salgı Bezi) Salgılarını bir kanal aracılığıyla vücut boşluğuna veya vücut dışına salgılayan bezlerdir. Endokrin Bez (İç salgı Bezi) Salgılarını direkt kana veren bezlerdir. Endokrin bezlerin salgılarına hormon denir. Karma Bez Hem endokrin hem de ekzokrin tipte salgı yapan bezlerdir. Hipotalamus Hipotalamus salgıladığı hormon benzeri uyarıcı kimyasal maddeleri (RF) hipofizin ön lobuna […]
Hayvanlarda Endokrin Sistem Canlıların hormonal düzenlemeleri yapılarına göre farklılık gösterirler. Omurgasızlarda Endokrin Sistem Hormonal düzenleme halkalı solucanlar, yumuşakçalar, eklem bacaklılar, derisi dikenliler gibi çeşitli omurgasızlarda da bulunur. Böceklerde ekdison ve juvenil hormonu ile başkalaşım (metamorfoz) kontrol edilir. Ekdison hormonu, yaşlılık hormonu olarak da bilinir. Hücrelerin büyümesini, çoğalmasını uyarır. Juvenil hormonu, genlik hormonu olarak da bilinir. Başkalaşımı durdurur fakat […]
Endokrin (Hormonal) Sistem Endokrin sistem, endokrin bezlerden oluşmuştur. Salgılarına hormon denir. Hormon Özelleşmiş hücreler veya endokrin bezler tarafından sentezlenen, başka doku veya organlara taşınarak oradaki işlevleri düzenleyen uyarıcı maddelerdir. Hormonların Özellikleri Fizyolojik düzenleyicidirler. Etkinliklerini çok düşük oranda bile gösterirler. Hayvanlarda iç salgı bezi (endokrin bez) tarafından salgılanırlar. Bitkilerde endokrin bez yoktur. Hayvanlarda kan ile, […]
Deri Deri vücudun bütün yüzeyini örten, bir veya birkaç tabakadan oluşmuş koruyucu bir yapıdır. Canlı türüne göre deride kıl, tırnak, pul, telek, deri bezleri ve reseptörler bulunur. Deri, dokunma duyusunun algılanmasını sağlayan organımızdır. İnsan derisi üst deri (epidermis) ve alt deri (dermis) olmak üzere iki tabakadan oluşmuştur. a. Üst Deri (Epidermis) Derinin üst tabakasıdır. Çok katlı epitel dokudan […]
Dil Dil, tat alma organıdır. Ayrıca konuşmaya, çiğnemeye ve yutmaya da yardımcı olur. Dil çizgili kaslardan yapılıdır. Üzeri epitel doku ile örtülüdür. Dilin üst yüzeyinde tat alma tomurcukları (papilla) bulunur. Dilimizde yaklaşık 9.000 – 10.000 kadar papilla vardır. Gırtlak ve yutak düzeyinde de az miktarda papilla yer alır. Tat almakla görevli almaç hücreler papilla içinde bulunur. Almaç […]
Burun Burun koku alma organıdır. Dıştan bir kabartı olarak görülen burnun içi geniş bir boşluktur. Buraya burun boşluğu denir. Burun boşluğunun iç yüzeyi epitel doku ile örtülüdür. Epitel dokuda koku alma hücreleri ve goblet hücreleri bulunur. Goblet hücrelerinden salgılanan mukus, burna giren havanın temizlenmesini ve nemlendirilmesini sağlar. Burun boşluğunda bulunan kıllar solunum havasındaki toz zerreciklerinin tutulmasını sağlar. Koku alma […]
İşitme Olayı Kulak kepçesi ile toplanan ses dalgaları kulak kanalı boyunca ilerler ve kulak zarını titreştirir. Bu titreşimler orta kulaktaki çekiç, örs ve üzengi kemikleri tarafından oval pencereye iletilir. Titreşimler oval pencereden kohlea içindeki endolenfe aktarılır. Vestibular ve timpanik kanallar içindeki sıvıyı titreştiren ses dalgaları korti organını uyarır. Korti organında oluşan impulslar işitme sinirleri […]
Kulak Kulak işitme ve denge organıdır. Dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. a. Dış Kulak Kulak kepçesi, dış kulak yolu ve kulak zarından oluşur. Kulak kepçesi kıkırdak dokudan yapılmıştır. Dış kulak yolu S şeklinde bir borudur. Dış kulak yolunda kulak kiri salgılayan bezler bulunur. Kulak yolunun başlangıcında ince tüyler bulunur. Kulak kiri ve […]