II. Salgı (Bez) Epiteli Salgı yapan epitel doku çeşididir. Hücre sayısına göre tek hücreli ve çok hücreli bez epiteli olarak ikiye ayrılır. a. Tek Hücreli Salgı Epiteli Tek katlı silindirik epitel hücresidir. Salgı üreten bu hücreye goblet (kadeh) hücresi denir. Goblet hücreleri mukus salgılar. Mide ve bağırsak duvarında, ayrıca kurbağa derisinde de bulunur. Goblet hücrelerinin salgı maddesi […]
Bağ ve Destek Doku I. Temel Bağ Doku Organların etrafını sarıp desteklik sağlayan, vücudun savunulması nda görevli olan dokudur. Dokunun hücreleri az, hücreler arası maddesi fazladır. Bu dokuda üç çeşit hücre bulunur. Dokunun esas hücresi fibroblasttır. Bu hücreler dokunun ara maddesini ve lifleri üretir. Temel bağ dokuda bulunan diğer hücre çeşidi mast hücresidir. Mast hücresi, heparin ve histamin salgılar. […]
Hayvansal dokular Hayvansal dokular yap› ve görevlerine göre dört bölümde incelenir. Epitel doku Vücudun iç ve dış yüzeyini örter. Hücreleri sıkı dizilişlidir. Hücrelerinin arasında kan damarı ve sinirler bulunmaz. Dokunun hücreleri bağ dokudan yapılmış bir taban zarı(bazal membran) üzerine oturmuştur. Hücrelerin beslenmesi temel bağ dokusunda bulunan kan damarlarından difüzyonla sağlanır. Vücutta yaptığı görevlere göre üç çeşit epitel […]
Salgı Doku Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. Hücrelerinde özel bileşime sahip salgı maddeleri sentezlenir. Metabolik faaliyetler sonucu oluşan maddeler enzim, su, bal özü (nektar), glikozit, alkaloit,reçine, eterik yağ ve kristallerdir. Salgı maddeleri hücre içinde sitoplazmada ve kofullarda depo ediliyorsa buna hücre içi salgı denir. Hücreler parçalanırsa salgı maddeleri dışarı atılır. Örnek Portakal kabuğundaki eterik yağ […]
İletim Doku Bitki organları arasında organik ve inorganik madde taşınmasını sağlayan dokudur. İletim dokularına iletim borusu ya da iletim demeti denir. İki çeşit iletim demeti vardır. a. Odun Demetleri (Ksilem) Odun boruları oluşurken hücrelerin boyu uzar, sitoplazma ve çekirdeklerini kaybeder. Hücrelerin enine çeperleri erir. Çeperlerde odun özü birikir ve hücreler boru şeklini alır. Odun demetlerinde odun boruları […]
Destek Doku Tek yıllık otsu bitkilerde ve çok yıllık odunsu bitkilerin genç kısımlarında desteklik turgor basıncı ve selüloz çeper ile sağlanır. Çok yıllık odunsu bitkilerde desteklik sağlayan doku kollenkima ve sklerankima olmak üzere iki çeşittir. a. Kollenkima (Pek Doku) Hücreleri canlı olan destek dokudur. Büyümekte olan genç bitkilerde, yapraklarda, meyve saplarında, çiçeklerde ve bazı otsu bitkilerin gövdelerinde bulunur. Hücrelerinin boyu […]
Koruyucu Doku Hücreleri kalın çeperlidir. Kök, dal ve yaprakların yüzeyini örterek içte kalan dokuları korur. Epidermis ve periderm olmak üzere iki çeşittir. a. Epidermis Bitkinin genç bölgelerinin ve yapraklarının üzerini örter. Hücreleri tek sıra halinde dizilmiştir. Hücreler arası boşluğu yoktur. Hücrelerinde kloroplast olmadığı için fotosentez yapamaz. Epidermisin üzeri kütikula tabakası ile örtülüdür. Kütikula, epidermis hücrelerinden salgılanan kütin maddesinden oluşur. Mumsu […]
Bölünmez Doku Bölünür doku hücrelerinin, bölünme yeteneğini kaybetmesi ve farklılaşması ile bölünmez dokular meydana gelir. Bölünmez doku hücrelerinin, Metabolizmaları yavaştır. Çekirdekleri küçüktür. Sitoplazmaları azdır. Kofulları büyük ve çok sayıdadır. Çeperleri kalındır. Bölünmez dokuların bazı çeşitlerinde kloroplast vardır. Yapı ve görevlerine göre beş çeşittir. 1. Parankima (Temel) Doku 2. Koruyucu Doku […]
Bitkilesel Dokular Bitkilerde dokular bölünür doku (sürgen veya meristem doku) ve bölünmez doku olmak üzere iki grupta incelenir. Bölünür Doku (Meristem Doku, Sürgen Doku) Bitkilerin uzamasını ve kalınlaşmasını sağlayan dokudur. Embriyonik dönemden itibaren bitkinin hayatı boyunca mitoz bölünme geçiren hücrelere sahiptir. Hücreleri küçüktür. Metabolizmaları hızlıdır. Çekirdekleri büyüktür. Bol sitoplazmalıdır. Kofulları küçük ve […]
Dokular Hücresel yapıda olma bütün canlıların ortak özelliğidir. Tek hücreli canlılarda bütün canlılık olayları hücre içinde gerçekleşir. Çok hücreli canlılarda ise canlılık fonksiyonlarını gerçekleştiren özel hücre grupları vardır. Çok hücreli canlılarda belli bir işi yapacak şekilde özelleşmiş hücrelerin meydana getirdiği topluluğa doku denir. Dokuları inceleyen bilim dalına histoloji denir. Dokuya özgü şekle sahip hücrelerin arasında çoğunlukla ara madde […]
Av – Avcı İlişkisi Doğada bir arada yaşayan birçok populasyon vardır. Bu populasyonlar arasında rekabet vardır. Bu nedenle bir türün bireyleri diğer türü besin olarak kullanabilir. ÖRNEK: Aşağıdaki grafikte, bir gölde, ışık, sıcaklık, besin tuzları miktarı ve fitoplankton yoğunluğunda mevsimlere göre gerçekleşen değişmeler gösterilmektedir. Bu grafikteki bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz? (Grafikte verilenler dışındaki etkenler dikkate alınmayacaktır.) A) Fitoplankton […]
Populasyonda Yaş Dağılımı Populasyondaki yaş dağılımı populasyonun geleceğinin belirlenmesini sağlar. Populasyonda üreme özelliklerine göre üç farklı yaş grubuvardır. Genç Bireyler Üreme olgunluğuna erişmemiş bireyler grubundadır. Ergin Bireyler Üreme yeteneğindeki bireylerdir. Yaşlı Bireyler Üreme yeteneğini kaybetmiş bireyler.
Populasyonun Taşıma Kapasitesi Belirli şartlar altında bir bölgede yaşayan herhangi bir türe ait bulunabilecek maksimum birey sayısına populasyonun taşıma kapasitesi denir.Bir populasyonda birey sayısının hızla artmasını engelleyen biyolojik fiziksel faktörlere çevre direnci denir. Açlık, hastalık, rekabet, yoğunluk, iklim vb. faktörler çevre direncini oluşturur. ÖRNEK: Bir ekosistemdeki bir populasyonun, I. kullandığı besin miktarının ortamda artması, II. kullandığı besin çeşidinin ortamda azalması, […]
Populasyonun Büyüme Tipleri 1. S Gelişme Tipi S gelişme tipinde büyüme eğrisinin biçimi bütün populasyonlarda aynıdır. Ancak zaman ve populasyondaki birey sayısı türlere göre değişir. Pozitif artış evresi: Az sayıda birey daha önce bulunmadıkları bir bölgeye yerleştiğinde birey sayısı az olduğu için artış hızı düşük olur. Barınacak yer, çevreye uyum gibi sebeplerle az sayıda yeni birey oluşur. Logaritmik […]
Populasyonlar Sınırlı bir çevrede yaşayan aynı tür bireylerden oluşan topluluğa populasyon denir. Örneğin İstanbul’daki insanlar, Karadeniz’deki hamsiler. Populasyon yaşama birliklerinin en küçüğüdür. Doğal şartların populasyonu düzenlemesiyle ilgili olarak iki hipotez ileri sürülmüştür. 1. Malthus Hipotezi Besin kıtlığı, hastalık, savaş, doğal afetler gibi dış kuvvetlerpopulasyonun birey sayısındaki artışı dengeler. Malthus’ a göre populasyondaki birey sayısı artışı geometrik dizi şeklinde (2, 4, […]
Gürültü kirliliği ve Etkileri Normal değerler üzerindeki bazı ses dalgaları görültü kirliliğine neden olur. Elektronik aletlerden çıkan sesler, fren sesi, motor ve egzoz sesi, korna sesi, müzik sesi gibi faktörler gürültüye neden olur. Gürültü kirliliği insanlarda stres, dikkat eksikliği, uyku ritminin bozulması, sinirlilik, geçici veya kalıcı duyma kaybı, solunum ve dolaşım bozukluğu gibi etkilere neden olur. Gürültü kirliliğinin önlenmesi için, […]
Hava Kirliliği ve Etkileri Atmosferde % 78 azot, % 21 oksijen, % 1 argon, % 0, 3 karbondioksit ve çok az oranda diğer gazlar bulunur. Fosil yakıtların kullanılması, termik santral ve sanayi kuruluşlarından çıkan gazlar, egzoz gazları, kükürtlü gazlar,toz, duman havada bulunan gaz oranının bozulmasına neden olmaktadır. Hem bu değişim hem de atmosfere farklı maddelerin karışması […]
Toprak Kirliliği ve Etkileri Asit yağmurları, tarım ilaçları, sanayi atıkları toprak kirliliğine neden olur. İnsektisitler (böcek öldürücüler) toprakta uzun süre kaldıklarından besinlere geçerler. Canlıların özellikle yağ dokularında biriken bu maddeler vücuttan uzaklaştırılamamaktadır. Beslenme yoluyla bir canlıdan diğerine geçen bu maddelerkanser, zehirlenme, üreme fonksiyonu bozukluğu gibi hastalıklara neden olmaktadır. Tarımda yaygın olarak kullanılan herbisitlerin (bitki öldürücü ilaçlar) yapısında bulunan dioksin […]
Çevre Kirliliği Fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin etkisi ile ortaya çıkan çevre kirliliği ekosistemlerin devamlılığını sağlayan dengenin bozulmasına neden olur. Çevre kirliliği ekosistemde görev yapan türlerin yok olmasına neden olmaktadır. Çevre kirliliği geçici ve kalıcı olmak üzere iki çeşittir. a. Geçici kirlenme Canlıların boşaltım artıkları ya da ölü organizmaların neden olduğu kirliliktir. Ekosistemde birikmeden saprofitler tarafından ayrıştırılır. b. Kalıcı kirlenme […]
Oksijen Döngüsü Oksijenli solunum yapan canlılarda metabolizmanın devamı için mutlaka gerekli olan bir gazdır. Ayrıca odun, kömür gibi maddelerin yanması sırasında da oksijen tüketilir. Atmosferin % 21 i, hidrosferin % 5 i oksijendir. Doğadaki oksijenin kaynağı fotosentezdir. Ozon molekülünün yapısında da oksijen bulunur. ÖRNEK: Kapalı bir ekosistemde oksijen üretim miktarının t1 süresi sonunda azaldığı; aynı süre içinde, besinlerini farklı yollarla […]