Cümle Bilgisi

Cümle Tahlili

Cümle Tahlili 1. Önümde kitap ve notlarla ne kadar süre yazdığımı bilmiyorum. Yapısına göre: Birleşik cümle Yükleminin yerine göre: Kurallı cümle Yüklem türüne göre: Fiil cümlesi Anlamına göre: Olumsuz cümle 2. Sen şimdi sabah keyfini süredur, diğer işi daha sonra konuşuruz. Yapısına göre: Sıralı cümle Yükleminin yerine göre: Kurallı cümle Yüklem türüne göre: Fiil cümlesi Anlamına göre: […]

Yüklemin Yerine Göre Cümleler

Yüklemin Yerine Göre Cümleler A. Kurallı Cümle Yüklemi sonda bulunan cümleye kurallı cümle denir. Mehmet’in bir oğlu dünyaya geldi. Babasının yanından hiç ayrılmıyordu. Sokakta insanlar bağrışıyorlardı. Caddenin sonundaki market henüz kapanmamıştı. Kurallı cümlelerde yükleme en yakın öğe vurgulu söylenir. Maçın sonuçları cebe gelecek. B. Devrik Cümle Yüklem cümlenin sonunda değilse cümle devriktir. Geçen hafta bir […]

Yüklemin Türüne Göre Cümleler

Yüklemin Türüne Göre Cümleler Cümleler yükleminin türüne göre isim ve fiil olmak üzere ikiye ayrılırlar. Yüklemin isim ya da fiil olduğunu sözcüğün köküne bakarak değil, gövdesine bakarak anlarız. Bunun için sözcüğün aldığı ‘kip, ekfiil ve şahıs ekleri atılır, geri kalan kısma ‘mak-mek’ eki getirilir. Sözcük bu eki alırsa fiil, almazsa isim olur. ………………………başarılı-dır. (isim) ……………………….başar-ıyorum (fiil) ………………………üstünde-ydi […]

Anlamına Göre Cümleler

Anlamına Göre Cümleler A. Olumlu Cümle Bir cümlede söz konusu fiil gerçekleşmişse bu olumlu bir cümledir. Cümlede olumluluk-olumsuzluk değerlendirmesi yaparken değer yargılarımıza göre değil, eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğine bakmalı ve olumsuzluk eki ya da olumsuzluk sözcüğü alıp almadığından emin olmalıyız. Gözlemlerim epey netti. Akşam beşte tüm hücreler boşaltıldı. Bu köyün insanları pek üretken. B. Olumsuz Cümle Cümlede vurgulanan eylem ya da […]

Yapısına Göre Cümleler

Cümle Çeşitleri Yapısına Göre Cümleler A. Basit Cümle Basit cümle, tek yükleme sahiptir. Yüklem dışında içinde herhangi bir fiilimsi, iç cümle, şart kipiyle çekimlenmiş fiil barındırmaz. Parkın önünde birkaç kişi bekliyordu. Dersin sonuna doğru öğrenciler bazı soruların cevabını istediler. B. Birleşik Cümle Birleşik cümleler de tek yükleme sahiptir. Ama bu yüklemin dışında cümlede fiilimsi, iç cümle veya bir başka […]

Cümle Çeşitleri

Cümle Çeşitleri Bir cümleyi dört değişik açıdan inceleyebiliriz: yapısına göre, yükleminin türüne göre, yükleminin yerine göre ve anlamına göre. Yapısına Göre A. Basit cümle B. Birleşik cümle 1) Girişik birleşik cümle 2) İç içe geçmiş birleşik cümle 3) fiartlı birleşik cümle 4) Mi’li birleşik cümle C. Sıralı cümle 1) Bağımlı sıralı cümle 2) Bağımsız sıralı […]

Edat Tümleci

Edat Tümleci Cümlede yer alan edatlar ve edat grupları edat tümlecini oluştururlar. Edat tümlecinin soruları da edatla birleşmiş şekildedir. Bu soruların belli başlıları: NEYLE, KİMİNLE, KİM İÇİN, NEYE GÖRE, NE GİBİ… Ankara’ya uçakla gidelim. (neyle) fiu an kardeşimle kalıyorum. (kiminle) Bu keki sizin için yaptık. (kim için) İşi kuralına göre yapayım. (neye göre) Edat tümleçleri söz öbeklerinden oluşabilir. […]

Zarf Tümleci

Zarf Tümleci Bir cümlede eylemin durumunu, zamanını, gerçekleşme süresini, sebebini, koşulunu belirten sözcük ve söz öbeklerine zarf tümleci denir. Gördüklerini nefes nefese anlattı. Onunla yarın konuşalım mı? Zarf tümleciyle zarfı ayırt etmek gerekir. Zarf, sözcük türüdür, zarf tümleci ise öğedir. Basit cümlelerde zarf ve zarf tümleci aynıdır, ama birleşik cümlelerde zarf herhangi bir öğede yer […]

Dolaylı Tümleç

Dolaylı Tümleç Cümlelerde eylemin ya da oluşumun yerini, yönünü belirten söz veya söz öbeklerine dolaylı tümleç denir. İsmin “e, de, den” hal eklerini alan sözcükler dolaylı tümleç olurlar: “E” hal ekini alanlar yere, kişiye ve duruma yönelme; Yarım saat sonra okula gidiyorum. “De” ekini alanlar bir yerde veya kişide bulunma; Üç gece otelde kaldılar. “Den” ekini […]

Nesne

Nesne Cümlelerde öznenin yaptığı hareketten etkilenen öğeye denir. Varlığı özneye bağlıdır. Onun için önce özne, daha sonra nesne bulunur. Özne bulunduktan sonra “özne NE / NEYİ aldı?, özne KİMİ gördü?” şeklinde sorular sorularak nesne aranır. Seda seni bekliyor. (özne kimi bekliyor) Çalışmalarımızı hızlandıracağız. (özne neyi hızlandıracak) Çiçek topla benim için. (özne ne toplasın) Yalın halde bulunan nesneye belirtisiz nesne, […]

Özne yüklem uyumu

Özne yüklem uyumu Yüklem ile özne arasında belli açılardan bir uyum bulunur. Bu uyumun olmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Tekillik-çoğulluk açısından uyum Türkçede özne ile yüklem arasında tekillik çoğulluk bakımından belli uyum kuralları bulunur. Bunlar aşağıdadır: Özne insansa ve tekilse yüklem tekil olur. Sabah Serkan seni sordu. Özne insansa ve çoğulsa yüklem hem tekil hem çoğul […]

Özne

Özne Cümlede eylemi gerçekleştiren öğeye ya da meydana gelen oluşumun sahibine özne denir. Cümlenin yüklemi fiilse ………..AN KİM? …AN NE? Cümlenin yüklemi isimse ………OLAN KİM? …OLAN NE? sorularını sorarak özneyi buluruz. Atletler koşuyor: (koşan kim?) Havalar soğudu. (soğuyan ne?) Abim çok mutlu. (mutlu olan kim?) Önlüğü kirliydi. (kirli olan ne?) Özne hal eki almaz. Çokluk ya da iyelik eki alabilir. […]

Yüklem – Cümlenin Öğeleri

Cümlenin Öğeleri Cümlede karşımıza gelen çeşitli öğeler aşağıda tek tek açıklanmıştır: Yüklem Verilen cümlelerde yargıyı içeren kelime ya da söz öbeğine yüklem adı verilir. Cümlenin temel öğesidir. O olmadan sözler cümle özelliği taşımaz. Öteki öğeler yükleme göre tespit edilir. Birleşik ve basit cümlelerde tek yüklem vardır. Sıralı, bağlı cümlelerde ise yüklem sayısı genellikle birden fazladır. Bir cümlenin yüklemi çoğunlukla […]

Cümlede Söz Öbekleri

Cümlede Söz Öbekleri Verilen bir cümleyi öğelerine ayırırken genellikle her sözcüğün bir öğe olarak karşımıza çıkmadığını göreceğiz. Uzun cümlelerde öğeleri söz öbekleri oluşturur. Söz konusu öbekler öğelere ayrılırken parçalanmazlar. Yani cümle öğelerini ayırmaya başlamadan önce belli başlı söz öbeklerini bilmemiz gerekecektir. Dilimizdeki söz öbekleri şunlardır: 1. Tamlamalar Ad ve sıfat tamlamaları ile bunların karma biçimleri cümlede ayrılmaz. Okyanusun ortasında gemiler […]

Cümle Bilgisi

Cümle Bilgisi Sözcüklerin ve söz öbeklerinin duygu, düşünce ve istek bildirecek şekilde bir araya gelmesiyle oluşan ve yargı bildiren yapıya cümle adı verilir. Cümlede gerçekleştirilen eylem veya görülen durum, bu eylem ve durumu gerçekleştiren ya da bu eylemden etkilenen varlıklar, eylemin veya durumun zamanı, yeri, yönü, sebebi, şartı gibi unsurlara cümlenin öğeleri adı verilir. Bir cümleyi öğelerine ayırırken bazı […]