Eylem

Fiil Çatısı ile İlgili Ayrıntılar

Fiil Çatısı ile İlgili Ayrıntılar Bir eylem ya da eylemside birden çok çatı eki bulunabilir. O zaman bu sözcüğün en son aldığı çatı eki, onun çatısını belirler. Gez – dir – il – di: Ettirgen ve edilgen ekleri almış. Sonda edilgen eki olduğu için sözcük de edilgendir. At – ış – tır – ıl –ıyor: İşteşlik, […]

Eylem Çatısı

Eylem Çatısı Eylem çatısı, eylemin bazı fiilden fiil yapma eklerini alarak farklı anlamlara gelecek şekilde kullanılmasıdır. Çatı, sadece yüklemi fiil olan sözcüklerde aranır. Yüklem ek fiil almış bir ad ise orada çatı aranmaz. Eylemde çatı, öznesine ve nesnesine göre ele alınır. Öznesine göre: etken, edilgen, dönüşlü, işteş; nesnesine göre de geçişli, geçişsiz, oldurgan ve ettirgen olur. Çatı sorularını […]

Fiilimsiler (Eylemsiler)

Fiilimsiler (Eylemsiler) Fiilimsiler kökü eylem olmakla birlikte aldığı yapım ekleriyle (fiilden isim yapan yapım ekleri) isme, sıfata veya zarfa dönüşen sözcüklerdir. Fiilimsiler eylem ve hareket anlamlarını yitirmişlerdir.. Çalışmaktan hepimiz çok yorulmuştuk. Koşarak kısa sürede kasabaya vardık. Cümlelerde yüklem haricinde bulunduklarında yan cümlecik yaparlar ve o cümleyi birleşik cümle haline getiriler. Eve gelirken gazete almayı sakın unutma. Adamı […]

Fiillerde Yapı

Fiillerde Yapı Fiiller basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üçe ayrılır: 1. Basit Fiiller Herhangi bir yapım eki almamış eylemler bu gruba girer. 2. Türemiş Fiiller Yapım eki alarak bir başka eylemden ya da bir addan türemiş sözcüklerdir 3. Birleşik Fiiller En az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşmuş fiillerdir. Bitişik ya da ayrı yazılabilirler. Kendi içinde üçe ayrılırlar: […]

Ek Fiil (Ek Eylem)

Ek Fiil (Ek Eylem) Önceleri ayrı bir sözcük iken zamanla değişime uğrayarak eke dönüşmüştür. Hem ayrı hem bitişik yazılabilirler. Ek fiilin iki temel görevi vardır. İlk görevi isimlere gelerek onları cümle içinde yüklem yapmak; İkinci görevi de daha önce görmüş olduğumuz gibi fiil kiplerine gelerek birleşik zamanlı fiil yapmaktır. Ek-eylem ekleri ismi yüklem yapar(şart hariç) NOT: Ekeylemin olumsuzu DEĞİL […]

Kiplerde Zaman (Anlam) kayması

Kiplerde Zaman (Anlam) kayması Bir eylem kipinin vermesi gereken anlamın dışında başka bir kipin yerine kullanılmasıdır. Mesela fiil, şimdiki zaman eki alır ama anlamca gelecek zamanı karşılayabilir. ÖRNEK: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur? A) Pazar günü gelmeye çalışacağım. B) Sabahları erken kalkmayı sevmiyorum. C) Yağmur yağdığı için gelememiş. D) Söz verdi, yarın buraya […]

Dilek Kipleri – Fiillerde Kip

Dilek Kipleri Emir, istek, gereklilik, olasılık, şart gibi anlamlar katarlar. 1.Dilek Kipleri “a, e” ekini alır. İstek anlamı taşır. 2. Emir kipi Belirli bir kip eki yoktur. 1.tekil ve 1.çoğul şahıslar için kullanılmaz 3.Şart kipi “Sa, se” şart ekini alır. Eylemin gerçekleşmesinin bir şarta bağlı olduğunu anlatır. 4) Gereklilik kipi “malı, meli” eklerini alır. Gereklilik ya da […]

Fiillerde Kip – Haber Kipleri

Fiillerde Kip Türkçede dokuz basit zamanlı çekim (kip) mevcuttur. Bunlardan beşine zaman anlamı içerdikleri için haber kipleri; geri kalan dördüne de dilek kipleri adı verilir. Haber Kipleri Zaman anlamı taşırlar. Bunlar beş tanedir: 1. Öğrenilen geçmiş zaman kipi Anlatılan ya da duyulan geçmiş zaman da denir. Çoğunlukla eylemin bir başkasından duyulduğu anlamını katar. “Mış, miş, muş, müş” eklerinden […]

Fillerde Şahıs

Fillerde Şahıs Fiil kişilerini aldıkları eklerden tespit edebiliriz. Üç tekil,üç de çoğul olmak üzere altı kişi vardır. Her fiil bu şahıslardan birine mutlaka sahiptir. Sadece 3. tekil şahsın eki yoktur. (emir kipi hariç) Bazı kiplere ait şahıs ekleri

Fiil Çekimi

Fiil Çekimi Fiil olduğunu söylediğimiz tüm kelimeler aslında çekimlenmişlerdir. Fiil çekimi, fiilin kip ve şahıs eklerini almasıdır. Esasında basit ve birleşik olmak üzere iki çeşit fiil çekimi vardır: 1. Basit Çekim (Basit zamanlı fiil) Bu çekimde eylem sadece kip ve şahıs eki alır. Basit çekimde fiilin olumsuz, soru ve olumsuz soru şekilleri de kullanılabilir 2. Birleşik Çekim […]

Fiil Türleri

Fiil Türleri Türkçemizdeki eylemler anlam özelliklerine göre üç grupta toplanabilir: 1. Kılış Eylemleri Öteki fiillerden ayrılan temel özellikleri geçişli oluşlarıdır. Kılış eylemleri nesne alır: Törende şiir okudu. Edilgen olur: fiiirler okunacak. Dönüşlü olur: Çocuk yıkanıyor. İşteş olur: Telefonda görüşüyoruz 2. Oluş Eylemleri Tabiatta kendiliğinden meydana gelen değişimleri ve oluşumları anlatırlar. Nesne alamayan fiillerdir. Edilgen, dönüşlü, işteş şekilleri pek […]

Eylem

Eylem Kelimelerin türü (çeşidi, görevi) sık sorulan sorulardandır. Bu tip soruları çözmek için sözcük türlerinin genel özelliklerini bilmek gereklidir. Dilimizde sekiz tür sözcük vardır. Bu sekiz türden yedisi (Fiil dışında kalanlar) isim grubundadır. İsimler ve fiiller temel sözcük türleridir. İsimleri aldıkları iyelik, hal, tamlayan eklerinden; Fiilleri de aldıkları kip ve şahıs eklerinden tanıyabiliriz. Ayrıca eylemler cümlede birkaç istisna dışında […]