Çekirdek

• Bakterilerde, mavi – yeşil alglerde ve memeli alyuvarlarında çekirdek bulunmaz.
• Canlının özelliklerini taşıyan kromozomlar çekirdekte bulunur.
• Çekirdek karakterlerin nesilden nesile geçmesini sağlar.
• Aynı zamanda hücre içinde tüm hayatsal olaylar çekirdeğin kontrolünde gerçekleşir.
• Amiplerle yapılan deneyler hücrede çekirdek olmadan canlılık faaliyetlerinin gerçekleşmediğini göstermiştir.

I. Deneyde
Çekirdek ve sitoplazma birbirinden ayrıldığında her ikisi de ölür. Buna göre çekirdek ve sitoplazma ayrı ayrı yaşamını sürdüremez

II. Deneyde
Sitoplazmanın bir kısmı kesildiğinde, çekirdekli kısım kendini tamir ederek yaşamına devam eder, çekirdeksiz kısım ise kendini tamamlayamadığı için ölür. Buna göre sitoplazma çekirdek olmadan yaşayamaz.

Çekirdeğin kalıtım bilgisini taşıdığı, tek hücreli alg olan Acetabularia crenulata ve Acetabularia mediterranea üzerinde gösterilmiştir.
Baş, sap ve kök bölümünden oluşan algin hücre çekirdeği köke yakındır.
A. mediterranea ve A. crenulata’nın baş kısmının şekli farklıdır. A . crenulata’nın baş kısmı yıldız, A. mediterranea’nın baş kısmı ise şemsiye şeklindedir.

Çekirdek dört bölümden oluşur:

I. Çekirdek Zarı

Çekirdek zarı çift katlıdır. Sitoplazma ile çekirdek arasında madde alışverişini sağlayan porları vardır. Çekirdek zarındaki porlar hücre zarındakilere göre daha geniştir.
Bu özellik RNA gibi büyük moleküllerin geçişini sağlar.

II. Çekirdek Sıvısı

Çekirdek sıvısına nükleoplazma denir. Çekirdek sıvısı içinde su, çeşitli RNA molekülleri, çeşitli proteinler, enzimler ve DNA bulunur.

III. Çekirdekçik

Yüksek oranda RNA içeren bir kısımdır. Buna nükleolusda denir. Sayısı bir veya daha fazla da olabilir. Protein ve ribozomal RNA sentezinde aktif rol oynar. Burada büyük RNA molekülleri sentezlenir.

IV. Kromatin İplik (Kromozom)

Yapısında DNA bulunan kromatin iplik nükleoplazma içine dağılmıştır. Hücre bölünmesinin başlangıcında kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozom haline dönüşür.
Kromozomlarda DNA ve protein bulunur. Tür içerisinde kromozom sayısı sabit olup, kromozom şekilleri, sayıları ve taşıdıkları genetik şifre türden türe değişir.

Kromozom sayısı türün gelişmişliğini gösteren bir özellik değildir. Ayrıca iki canlının kromozom sayısının aynı olması canlıların aynı tür olduğunu göstermez. Buna karşın aynı türün bireylerinin kromozom sayısı ve şekilleri birbirinin aynısıdır. DNA nın oluşturduğu genetik şifre kişiye özel farklılıklar gösterebilir.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi kloroplast ve mitokondride görülen ortak özelliklerden biri değildir?
A) Çift zara sahip olma
B) Bağımsız çoğalabilme
C) Kendine özgü yönetici moleküllere sahip olma
D) ATP sentezleyebilme
E) Suyu ayrıştırabilme
1997 ÖSS

ÇÖZÜM: Mitokondri ve kloroplast çift zara sahip organellerdir. İki organelde de DNA, RNA ve ribozom molekülleri bulunur.
Bundan dolayı hücreden bağımsız çoğalabilirler, Kendilerine ait proteinleri sentezleyebilirler. Sahip oldukları E.T.S sayesinde ATP sentezleyebilirler. Suyun ayrıştırılması
(fotoliz) sadece kloroplastta fotosentez sırasında gerçekleşir.
Yanıt E

ÖRNEK: Bir hücrede oksijenli solunum, protein sentezi, fotosentez olaylarının tümünün gerçekleşebilmesi için
bu hücrede;
I. Ribozom
II. Kloroplast
III. Mitokondri
IV. Sentrozom
organellerinden hangilerinin bulunması zorunludur?
A) I veII B)II ve III C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV
2003 ÖSS

ÇÖZÜM: Protein sentezi ribozomda gerçekleşir. Ribozom bütün canlılarda bulunur. Fotosentez kloroplastta, oksijenli solunum ise mitokondride gerçekleşir. Sentrozom hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturur. Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmaz.
Yanıt C