Çekirdek Tepkimelerinin Sınıflandırılması

a. Doğal Çekirdek Tepkimesi:

Radyoaktif atomların kendiliğinde yaptığı ışımalara de- nir.

Tepkimeleri doğal çekirdek tepkimesine örnek olarak verilebilir.

NOT: e yakalama doğal çekirdek tepkimesidir

b. Yapay Çekirdek Tepkimesi:

c. Fisyon (Çekirdek Bölünmesi) Tepkimeleri:

Kararsız büyük çekirdeklerin, kararlı küçük çekirdeklere bölünmesine denir. Atom bombasının gerçekleşmesi fisyona örnektir.

d. Füzyon (Çekirdek Kaynaşması) Tepkimeleri:

Küçük kararsız çekirdeklerin birleşerek daha büyük çe- kirdek oluşturmasına denir. Güneşte sürekli olarak füz- yon gerçekleşmektedir

NOT: Füzyon tepkimesinde açığa çıkan enerji, fisyon tepkimesindekine göre çok daha fazladır

Radyoaktif Bozunma Hızı;

Birim zamanda bozunan atom sayısı atomun bozunma hızını belirler.

• Radyoaktif maddenin bir ortama olan etkisi uzaklğının karesi ile ters orantılıdır.

Bozunma hızı;

•  Çekirdek yapısına bağlıdır.
•  Kütleyle orantılı olarak artar.
•  Sıcaklık ve basınçtan etkilenmez.

ÖRNEK: I. Radyum + Oksijen Æ Radyum oksit
II. Radyum Æ Radon + Helyum
III. Radyum + Hidrojen klorür Æ Radyum klorür + Hid- rojen
tepkimeleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) I ve III kimyasal tepkimedir.
B) II çekirdek tepkimesidir.
C) I de kütle değişimi önemsizdir.
D) II de kütle değişimi önemsizdir.
E) III de kütle değişimi önemsizdir.
1996 ÖSS
ÇÖZÜM: I ve III tepkimeleri kimyasal, II ise çekirdek tepkimesidir. Kimyasal tepkimelerde kütle korunur. Ancak çekirdek tepkimelerinde kütle korunmaz.
Yanıt D
Çekirdek tepkimelerinde,
I. Kütle değişmez.
II. Proton ve nötron sayıları toplamı (nükleon sayısı) değişmez.
III. Radyoaktif bir çekirdeğin elementel veya bileşik hal- de bulunması tepkimeyi etkilemez.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
1997 ÖSS
ÇÖZÜM: Çekirdek tepkimelerinde kütle korunmaz. Bir miktar kütle enerjiye dönüşür.
Nükleon sayısı değişmez. I yanlış, II doğru
Radyoaktif çekirdeğin bileşiği de radyoaktiftir. Bu neden-
le tepkimeyi etkilemez. III doğru
Yanıt D

Yarılanma Süresi

Radyoaktif bir maddenin başlangıç kütlesinin yarısının bozunması için geçen süreye “yarılanma süresi” denir.

• Yarılanma süresi ayırt edici bir özelliktir. Bu nedenle her element için farklıdır.
• Yarılanma süresi büyük olan atomlar daha kararlıdır.
• Yarılanma süresi büyük olan atomların bozunma hızı küçüktür.
• Yarılanma süresi sıcaklık basınç, fiziksel hal gibi et- kenlere bağlı değildir.

NOT: Radyoaktif madde hiçbir zaman tükenmez. Yarılanma Sayısı = Geçen Zaman/ Yarı Ömür formülü ile maddenin kaç kez yarılandığı bulunur.
ÖRNEK: Bir elementin radyoaktif bir izotopunun radyoaktifliğinin tanımlanmasında aşağıdaki özelliklerden han- gisi kullanılmaz?
A) Oluşturduğu izotopun cinsi
B) Bileşik yapma gücü
C) Bozunma hızı
D) Yarılanma süresi
E) Yaydığı ışın türü
1998 ÖSS
ÇÖZÜM: A, B, C, D ve E şıklarındaki özellikler atomun radyoaktif özellikleridir. B şıkkında verilen bileşik yapma gücü ise atomun kimyasal özelliğini ifade eder.
Yanıt B
ÖRNEK: Radyoaktif bir madde 6 yılda bozunmaktadır. Buna göre 160 gram maddenin 18 yıl sonra kaç gramı bozunmadan kalır?
A) 2,5 B) 15 C) 17,5 D) 10 E) 157,5
ÇÖZÜM: 160 gram maddenin bozunan kısmı bulunur. Başlangıç kütlesinden çıkarılır.
160 . 3/4 = 120 gramı bozunur
160 – 120 = 40 gramı bozunmadan kalır.
160 -t -80 -t -40
2t = 6
t = 3 yıl
Yarılanma Sayısı = 18/3 = 6 kez
160-(1)-80-(2)- 40-(3(- 20-(4)-10-(5)- 5-(6)- 2,5
2,5 g madde bozunmadan kalır.
Yanıt A