Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri

 

Yeryüzünün oluşumunu, değişimini, şekillenmesini, doğal ortamı ve bu ortamda oluşan olayların insanla olan karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına Coğrafya denir.

Coğrafyanın inceleme alanı olan doğal ortam çok geniştir. Bu geniş alan içerisinde coğrafya’nın en önemli kriteri çevre ve insan arasındaki etkileşimdir.

Coğrafyanın en önemli prensibi olayların oluş nedenini, dağılışını ve bu olaylar arasındaki bağlantıyı araştırmaktır. Bu nedenler coğrafyanın ilkelerini Dağılış, Nedensellik ve Sebep – Sonuç olmak üzere üç anabaşlıkta toplamak mümkündür.

Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi coğrafya hem doğal bilim hem de sosyal bilim alanına dahil edilebilir. Coğrafya inceleme alanına göre ikiye ayrılır.

Genel Coğrafya

Yeryüzünün bütününde meydana gelen doğal, beşeri ve ekonomik olayların tamamını inceler.

Örneğin;
Dünya’nın şekli ve hareketleri, nüfus, iklim vb.

Yerel Coğrafya

Yeryüzünün bir bölümünde meydana gelen coğrafi olayları inceler.

Örneğin;
Asya’nın hidrolojik özellikleri, Tükiye’nin nüfus özellikleri
gibi.

Coğrafya konularını incelerken bazı bilim dallarından yararlanır. Bunlardan bazıları şunlardır.

Astronomi : Uzay bilimi
Jeoloji : Yer bilimi
Jeofizik : Dünya’nın iç yapısını inceler
Hidroloji : Sular Bilimi
Meteoroloji : Atmosfer olaylarını inceler
Kartoğrafya : Harita bilimi
Demografi : Nüfus bilimi
Antropoloji : İnsan bilimi
Etnoloji : Irk bilimi
Biyoloji : Canlılar bilimi
Litoloji : Taşlar bilimi
Pedoloji : Toprak bilimi
Fizik : Madde ve enerji ilişkisini inceler
Limnoloji : Göl Bilimi
Oceonografya : Okyanus bilimi

Örnek:
(I) Oba, göçebe aileler tarafından kullanılan kırsal yerleşme türüdür. (II) Oba yerleşmeleri , Orta Karadeniz ve Adana bölümlerinde yaygındır. (III) Türkiye’deki oba yerleşmelerinin yarısından fazlası bu iki bölümde yer almaktadır. (IV) Asıl ekonomik fonksiyonu hayvancılık olan bu yerleşme şeklinde barınma gereksinimini genellikle çadırlar karşılamaktadır. (V) Sürüleri daha çok küçükbaş hayvanlardan oluşan obalarla çadırların yanı sıra ağıl da bulunmaktadır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde coğrafyanın dağılış ilkesi kullanılmıştır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) III ve V E) IV ve V

Çözüm:
II. cümlede oba yerleşmelerinin Orta Karadeniz ve Adana bölümünde görüldüğünü III. cümlede bu yerleşmenin Türkiye’deki en çok görüldüğü yerlerin belirtilmesi dağılış ilkesi ile açıklanır.
Yanıt C