Çözünürlük

Belirli sıcaklıkta 100cm3 çözücüde çözünebilen maksimum çözünen miktarının gram cinsinden ifadesidir.Örneğin 25°C de X tuzunun sudaki çözünürlüğü 40 gramdır
(25°C de 100 cm3 suda 40 gram X çözünür.) ya da 25°C de X in çözünürlüğü, 40 g X / 100 cm3 su dur. şeklinde ifade edilir.
NOT: dsu = 1 g/m3 olduğundan sulu çözeltilerde 100 cm3 su yerine
100 gram su kullanılabilir.
(d = m/V= 1 Ş m = V dir)
Çözünürlük ayırt edici bir özelliktir. Maddenin her üç hali için de ayırt edicilik özelliği geçerlidir.

Çözünen Oranına Göre Çözeltiler

a. Doymuş Çözelti: Belirtilen sıcaklıkta çözünürlük oranında çözünen içeren çözeltilerdir.
Örneğin,
Çözünürlüğü 25°C de 40 g olan X için, aynı sıcaklıkta,
100 gram su + 25 g X
50 gram su + 12,5 g X
200 gram su + 50 g X
İçeren çözeltileri, doymuş veya doygun çözeltilerdir
b. Doymamış Çözelti: Belirtilen sıcaklıkta çözünürlük oranından daha düşük oranda çözünen içeren çözeltilerdir.
Örneğin,
X katısının 25°C de sudaki çözünürlüğü 40 g ise aynı sıcaklıkta,100 gram su + 20 gram X
50 gram su + 5 gram X
200 gram su + 40 gram X
İçeren çözeltiler, doymamış çözeltilerdir.

c. Aşırı Doymuş Çözelti: Belirtilen sıcaklıkta çözünürlük oranından daha yüksek oranda çözünen içeren çözelti- lerdir.
Örneğin,
X katısının 25°C de sudaki çözünürlüğü 40 gram X ise, aynı sıcaklıkta,
100 gram su + 50 gram X
50 gram su + 30 gram X
200 gram su + 90 gram X
içeren çözeltiler aşırı doygun çözeltilerdir.

Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler

1. Çözücü ve çözünen cinsi: Polar maddeler polar çözü- cülerde, apolar maddeler de apolar çözücülerde çok çözünürler.
2. Sıcaklık: Katı ve sıvılarda sıcaklık artarsa çözünürlük genellikle artar ancak azalabilirde. Gazlarda ise sıcaklık artışı çözünürlüğü azaltır.
3. Basınç: Katı ve sıvılarda etkisizken gazlarda basınç artışı çözünürlüğü artırır.

4. Ortak İyon: Ortama eklenen ortak iyon çözünürlüğü azaltır.

Çözünme Hızı

Zamana bağlı çözünme miktarıdır.
– Karıştırma
– Temas yüzeyinin artması
– Sıcaklık artışı
çözünme hızını arttıran etkilerdir

ÖRNEK: X gazının doymuş sulu çözeltisinden bir miktar alınarak içinde hava bulunan cam kaba konuyor ve kabın ağzı ka- patılıyor.
Bu cam kap ısıtıldığında, kabın içinde aşağıdaki değişimlerden hangisi beklenmez?
A) X gazının sudaki çözünürlüğünün artması B) X gazının basıncının artması
C) Hava basıncının artması
D) Suyun buhar basıncının artması
E) Sulu çözeltinin hacminin azalması
2000 ÖSS
ÇÖZÜM: Gazların çözünürlüğü sıcaklıkla ters orantılı olduğundan kap ısıtıldığında X gazının çözünürlüğü azalır, artmaz.
Yanıt A

ÇÖZÜM: Grafikler incelendiğinde, ilk grafiğe göre, sıcaklık artışı Ynin çözünürlüğünü arttırırken X inkini azaltmaktadır. Bu durumda Y katı veya sıvı, X ise katı, sıvı veya gaz olabi- lir. İkinci grafiğe göre ise Y katı veya sıvı olmalıdır. Çün- kü basınç katı ve sıvıların çözünürlüğünü etkilemez. X in ise çözünürlüğü basınçla arttığından gazdır.Yanıt D