Cumhurbaşkanlığı Sistemi Cumhurbaşkanının yürütmenin başı ve lideri olduğu bir sistemdir. Diğer adı Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemidir.
16 Nisan 2017 yılında yapılan geniş kapsamlı anayasa referandumu ile 25 Haziran 2018 yılında yürürlüğe girecek olan Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçildiği yeni bir yönetim biçimidir.
Cumhurbaşkanlığı Sistemi bir rejim değişikliği değil, üniter devlet yapısı korunarak devlet yönetimindeki ve bürokrasideki tıkanıklık ve aksaklıkları gidermeye yönelik bazı yetkilerin Cumhurbaşkanından toplandığı bir sistemdir.
Cumhurbaşkanlığında parlamenter sistem tamamen korunarak kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanan yeni bir yönetim biçimi olarak ele alınmaktadır.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı herhangi bir siyasi partinin yöneticisi veyahut genel başkanı olabilmektedir. Yalnız Cumhurbaşkanının bir siyasi parti üyesi olması da gerekmez.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde koalisyon durumu yoktur.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde aynı anda bir kişiye veya makama hem yasama hem de yürütme organı görevi verilmez.
Türkiye Büyük Millet Meclisi yalnız yasama görevini, Cumhurbaşkanlığı ise yürütme görevini yani hükümet etme işlevini yerine getirir.
Eski sistemdeki gibi bir kişi aynı zamanda hem milletvekili hem de bakan olamaz.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı tarafından bakan olarak seçilen kişinin milletvekilliği düşer. Bu bakımdan bir kişi hem bakan hem de milletvekili olmanın ayrıcalıklarını elinde tutamaz.
Bu sistemde Cumhurbaşkanı ve bakanlar, kanun koyma faaliyetlerinde bulunamaz. Cumhurbaşkanlığı hükümet Sisteminde hükümet, mecliste kanun tasarısı getiremez. Kanun tasarısı verme yetkisi sadece milletvekillerine aittir. Bu sistemde milletvekilleri kanun yapma ve yürütmeyi denetleme yetkilerini daha etkin bir şekilde ellerinde tutarlar.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla Cumhurbaşkanının Cumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları yargılama yetkisi ile görevine devam eder.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde meclis kanun yapma, değiştirme ve kaldırma yetkisine sahiptir.
Diğer yandan para basılmasına, savaş ilanına ve uluslararası anlaşmaların kabul edilmesine karar verme yetkisi de meclise aittir.
Meclisin denetleme yetkileri ise Meclis araştırması, meclis soruşturması, genel görüşme ve soru önergesi şeklinde yürütülmektedir.
Cumhurbaşkanının yargı yolunu açabilecek tek Merci Türkiye Büyük Millet meclisidir.
Hâkimler Ve Savcılar Kurulunun 17 üyesini meclis, 4 üyesini Cumhurbaşkanı atar.
Meclis gerekli gördüğü takdirde genel seçimleri yenileme yetkisine sahiptir.
Olağanüstü hal ilan etmek Cumhurbaşkanının yetkisine verilmiştir lakin Türkiye Büyük Millet Meclisi ile gerekli gördüğü durumlarda olağanüstü halin süresini uzatabilir, kısaltabilir yahut olağanüstü hali tamamen kaldırabilir.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde bakanlar idare ettiği bakanlıklara ve Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
Bu sistemde Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Türk milletinin birliğini ve liderliğini temsil eder. Anayasanın uygulanması, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışması, cumhurbaşkanlığının sorumluluğu ve yetkisi altındadır.
Milli Güvenlik politikalarını ve Türk silahlı kuvvetlerini harekete geçirebilme yetkisi de Cumhurbaşkanına aittir.
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcisini Cumhurbaşkanı gönderir.
Cumhurbaşkanı; Cumhurbaşkanı yardımcılarını, üst düzey diplomatları, bakanları ve üst düzey kamu görevlilerini atama ve görevden alma yetkisine sahiptir.
Meclis tarafından kabul edilip gönderilen kanunları tekrar görüşülmek üzere meclise geri gönderme ve gerekli gördüğü halde anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunma yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
Cumhurbaşkanının yürütmeye dair bütün konularda kanunlara aykırı olmamak kaydıyla Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisine sahiptir.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanınca atanır ve görevleri itibariyle sadece Cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında, görevlerine dair bir suç işledikleri iddiasıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile soruşturma açılabilir. Meclis üye tam sayısının 5’te 3’ünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verir.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde yürütme organları yalnız Cumhurbaşkanına karşı sorumludur ve parlamenter sistemde olduğu gibi Bakanlar Kurulu yoktur.
Cumhurbaşkanı yürütme işlerinde kendisine yardımcı olmak bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir sebeple boşalması durumunda 45 gün içerisinde Cumhurbaşkanlığı seçimine gidilir. Bu süre zarfında Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığı makamına vekâlet eder. Diğer taraftan Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevden ayrılması durumunda Cumhurbaşkanlığına, Cumhurbaşkanı yardımcısı vekâlet eder.
Hâkimlerinin atamasını Hâkimler ve Savcılar Kurulu yapar. Hâkimler ve Savcılar Kurulu adli ve idari yargı hâkim ve savcıların mesleğe kabul eder, atar ve nakleder. Geçici yetki verme, yükseltme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini de gerçekleştirir.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu 13 üyeden oluşur ve yalnız 4 üyesi Cumhurbaşkanınca atanır. Adalet bakanı ve bakan müsteşarı doğal üye olduğu için HSK’nın diğer 7 üyesi meclis tarafından seçilir.
Anayasa Mahkemesi anayasa değişikliklerini, kanunları, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğünü Anayasaya uygunluk bakımından denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar.
Anayasa Mahkemesi görevleri ile ilgili suçlardan ötürü Cumhurbaşkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, bakanları, yüksek yargı organlarının başkan ve üyelerini, genelkurmay başkanı ve kuvvet komutanlarının Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde 3 farklı yöntem bulunmaktadır Bunlar “eş zamanlı seçim, kısmen eş zamanlı seçim ve eş zamanlı olmayan” seçimdir.
Eş zamanlı seçim Yasama ve yürütme seçimlerinin aynı günde yapıldığı yöntemdir.
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, yürütme ile ilgili Cumhurbaşkanının kararname çıkarma yetkisidir.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde yürütme alanının düzenleme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı yürütme organının başıdır. Cumhurbaşkanı kararnamesi ile yürütmeye dair işler daha hızlı ve etkin bir şekilde sürdürülür.
Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı kararnameleri kanun hükmünde değildir ancak kararname Anayasa ve kanunların altında yer almaktadır. Bu sebepten kanunda düzenlenen bir alanda Cumhurbaşkanı kararname çıkaramaz ve kanuna aykırı bir kararname yayımlanamaz.
Kanun ile kararname arasında bir uyuşmazlık bulunduğu takdirde kanun hükümleri uygulanır.
Cumhurbaşkanı olağanüstü hallerde geçerli olmak üzere kanun hükmünde kararname yayınlayabilir.
Cumhurbaşkanı yürütme ile ilgili her alanda kararname çıkarma yetkisi sahiptir. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmektedir. Cumhurbaşkanı ancak kanunlarda bir boşluk bulunması ve bir konuda kanunun düzenleme getirmediği durumlarda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabilir.
[ad3]
Cumhurbaşkanının anayasada belirtilen temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler konularında kararname çıkarma yetkisine sahip değildir.
Cumhurbaşkanının yayımladığı kararnameler aynı konuda farklı hüküm bulunmaması halinde kanun hükümlerine tercih edilemez ve bu durumda kanun hükümleri uygulanır. Cumhurbaşkanının yayınladığı bir kararnameye karşı Türkiye Büyük Millet Meclisi bir kanun çıkararak Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin geçersiz kılabilir.
Olağanüstü hal ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanına ait olduğu gibi, meclis tarafından gerekli görüldüğü takdirde olağanüstü hal uzatılabilir, kısaltılabilir yahut tamamen ortadan kaldırılabilir.
Cumhurbaşkanının isteği üzerine TBMM her defasında dört ayı aşmamak üzere olağanüstü hal süresini uzatabilir. Olağanüstü durumlarda Cumhurbaşkanı Olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabilir.
Olağanüstü halin süresince Cumhurbaşkanlığı tarafından çıkarılan kararnameler, 3 ay içerisinde TBMM’de görüşülür. Kararnamelere onay verilir yahut yürürlükten kaldırılır.
Ekonomi ile siyasi istikrarın doğrudan ilişkili olduğu devlet yönetimlerinde, siyasi istikrarsızlık ekonomik kriz ve bunalımları yol açar. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde siyasi istikrarsızlık ortadan kalktığı için bu sebepten dolayı bir ekonomik bunalıma yer yoktur.
Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile siyasi istikrarsızlıktan, koalisyonlardan, meclisteki tıkanmalardan kaynaklı olarak ekonomik krizlere yol açabilecek durumlar ortadan kalkmıştır.