Sözcüklerin ve söz öbeklerinin duygu, düşünce ve istek bildirecek şekilde bir araya gelmesiyle oluşan ve yargı bildiren yapıya cümle adı verilir.
Cümlede gerçekleştirilen eylem veya görülen durum, bu eylem ve durumu gerçekleştiren ya da bu eylemden etkilenen varlıklar, eylemin veya durumun zamanı, yeri, yönü,
sebebi, şartı gibi unsurlara cümlenin öğeleri adı verilir.
Bir cümleyi öğelerine ayırırken bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Bu hususlar şunlardır:
Bir cümleyi öğelerine ayırırken bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Bu hususlar şunlardır:
Kim bana cevabı söyleyecek? (özne)
Saatlerden hangisini beğendin? (nesne)
fiimdi nasılsınız? (yüklem)
Sen mi töreni sunacaksın? (özne)
Yavaş mı yürüyorum? (zarf tümleci)
Aşağıda hangi eklerin hangi öğelerde bulunabileceği gösterilmiştir.
Ek-eylem eki: Yükleme gelir. (şart hariç)
Bizdik seni görmek isteyenler. (yüklem)
Kişi ve kip ekleri: Yükleme gelir.
Çıktık bir akşam umutla yola. (yüklem)
İyelik, çokluk ekleri, ismin yalın hâli: Genellikle özneyi verirler. İyelik ve çokluk eklerinden sonra başka ekler gelirse öğe değişebilir.
Tüm hayatı resim. (iyelik eki-özne)
Çocuklar yanıma geldi. (çokluk eki-özne)
Vatandaş biraz düşünmeli. (yalın hal-özne)
– İ hâl eki: Belirtili nesneyi verir.
Pencereyi genç bir adam açtı. (nesne)
– E– de– den hâl eki: Genellikle dolaylı tümleci, bazen de zarf tümlecini verir.
Şu kente yeni geldim. (e hâli-DT)
Beni okuldan aradılar. (den hâli-DT)
Onu durakta bekle. (de hâli-DT)
Yüklem: (çekimli fiil ya da isim)
Özne: Kim, ne
Nesne: Ne, kimi, neyi
Dolaylı tümleç: Nereye, nerede, nereden Kime, kimde, kimden Neye, neyde, neyden
Zarf Tümleci: Nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin,
Edat tümleci: Neyle, kiminle, ne için, ne gibi