Cümlelerde Olumluluk – Olumsuzluk

Belirtilen durumun gerçekleştiğini ya da gerçekleşeceğini ifade eden cümlelerdir.

Aşağıda olumlu cümlelerin çeşitli örnekleri sıralanmıştır:

Ödevlerini zamanında yapıyor.
Yapmıyor değil.
Amcam çok başarılıdır.
Amcam başarısız değil.
Öğrenci dediğin ders çalışmaz mı?

Olumsuz Cümleler

Cümledeki yargının gerçekleşmediğini ya da gerçekleşmeyeceğini vurgulayan yargılardır.

Bu tarz cümleler çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir.

Aşağıda olumsuz cümle örnekleri sıralanmıştır:

Henüz yağmur yağmadı.
Hiç yağmur yağmadı.
Yağmur yağmış değil.
Hiç sorunu yok.
Ne kitap okuyor ne test çözüyor.
Onda insaf ne gezer.
Hiç yalan söylenir mi?

Yapıca olumlu anlamca olumsuz cümler

Olumsuzluk ekleri almamalarına rağmen anlamca olumsuz olan yargılardır.

Ne televizyon izliyor ne radyo dinliyor.

Yapıca olumsuz anlamca olumlu cümle

Olumsuzluk bildiren ek veya sözcük aldığı halde anlamca olumlu olan yargılardır.

Roman okumayı sevmiyor değilim.
Başarılı yapıtlar yok değil.

Örnek:
(I) Son yıllarda yayınevlerinin sayısında bir artış gözlendi.(II) Bu, çeviri kitap sayısındaki artışı da beraberinde getirdi. (III) Yurt dışında çıkan hemen her kitap hiç gecikmeden bizde de yayımlanmaya başlandı. (IV) Hatta bir kitabı çabuk satışa sunabilmek için iki çevirmene bölüştürüp yayımlayanlar da var. (V) Bu, benimsemediğim bir yöntem çünkü her çevirmenin dili ve biçemi farklıdır, ikisi birleştirilince birbiriyle bağdaşmaz.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) I. cümlede, bir saptama yapılıyor.
B) II. cümlede, I. cümlede belirtilenin sonucu açıklanıyor.
C) III. cümlede, başkalarından üstün olma durumu belirtiliyor.
D) IV. cümlede, farklı bir tutumdan söz ediliyor.
E) V. cümlede, bir karşı çıkış, nedeniyle birlikte belirtiliyor.

Çözüm:
C seçeneğindeki değerlendirme yanlıştır. Çünkü herhangi bir üstünlük anlamı görülmemektedir.
Yanıt C

Örnek:

Aşağıdaki yargıların hangisinde, bir yapıt ya da yazar hem olumsuz hem olumlu yönleriyle ele alınmıştır?

A) Temiz, sağlam, akıcı cümleleri, özentisiz anlatımıyla edebiyatımızda her zaman yaşacaktır.
B) Sözcüklerin seçiminde ve kullanımında gösterdiği özen, anlatımda duruluğun, yalınlığın sınırını aşıyor.
C) Kitapta öncelikle göze çarpan özellik, şiirsel bir anlatım ve zengin bir sözcük dokusu oluyor.
D) Yazar, toplumun özellikle kötü yanlarını ele alıp yermekten çok bundan duyduğu üzüntüyü belirtiyor.
E) Belirli bir durumu somut ve nesnel bir biçimde yansıtmış, anlatımını hızlandırarak gerilimler ve gevşemeler yaratmıştır.

Çözüm:
B seçeneğinde bir yazara yönelik önce olumlu sonra olumsuz değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Yanıt B

Örnek:
(I) Onun şiirinin temelini halk türkülerinden alınan öğeler oluşturur. (II) fiiirinde bu öğeler öne çıkar ve lirik bir söyleyişe ulaştırır şairi. (III) fakat lirizm onun şiirlerinde bir güz güneşi gibidir. (IV) Kimi zaman gökyüzü pırıl pırıldır, güneş şiirin sırtını ısıtır. (V) kimi kez de gökyüzü bulutlanır; sözcükleri duyğusal değerlerinden soyan, kuru, bilgilendirmeye yönelik söyleyiş öne çıkar. (VI) Bu söyleyiş son şiirlerinde kendini beli eder daha çok.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde “öğretici” şiire olumsuz bir bakış sezilmektedir?

A) II. B) III. C) IV. D) V. E)VI.

Çözüm:
V. cümlede “kuru” sözcüğü kullanılarak öğretici şiire olumsuz bir gözle bakılmıştır.
Yanıt D