Divân Edebiyatında Kaside
Belli amaçla yazılmış şiir anlamına gelen kaside Divan edebiyatının nazım şekillerinden olup genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla kaleme alınmıştır. Kab bin Züheyr peygamber efendimizin (s.a.v.) huzurunda bir kaside okuyunca Allah'ın resulü ona hırkasını vermiştir. Okuduğu
kaside de buna bağlı olarak ‘Hırka Kasidesi' ismini almıştır. Yıllar sonra kasidenin sunulduğu kişinin kaside sunana para, mal, mülk vermesi peygamber sünnetinden sayılmıştır. Kaside sunma geleneği bunun üzerine kurulmuştur.
Kaside arap edebiyatından İran edebiyatına geçmiştir ve burada çok olgun örneklerini vermiştir. Daha sonra ise Türk edebiyatına geçen bu nazım şeklinin ilk örneklerini Sultan Veled ve Âşık Paşa gibi şairler verirken en güzel şekilde kaleme alan ise ilk Şeyhî'dir. Kasidenin üstadı ise Nef'î'dir.
Şekil olarak kaside gazelle benzerlik gösterir. Gazelden ayrıldığı tek nokta ondan daha uzun oluşudur. Genel itibariyle 9-99 beyit arasında olur. Bu sayılardan daha çok ya da daha az olarak meydana getirilmiş kasidelerimiz de vardır. Kasidenin en güzel beyitine ‘taç beyit' adı verilmektedir.
Kaside bölümlere şunlardır:
Nesib-Teşbib: İlk bölümdür. Eğer aşk, sevgi tasviri yapılırsa nesib, tabiat tasviri yapılırsa teşbib adını alır. Zamanla iki kavramda birbirinin yerine kullanılmaya başlanmıştır.
Girizgâh: Genellikle tek beyi
ttir. Şair methiyeye geçeceğini bildirir. Girizgâh konuya uygun, nükteli ve başarıyla söylenmiş olmalıdır.
methiye: Ana bölümdür. Kasidenin sunulacağı kişi övülür. Kimi zaman bir padişah kimi zaman peygamber övülür. Övülen kişinin üstün özellikleri vurgulanır.
Tegazzül: Kaside içinde gazel söylemektir. Her kasidede bu bölüm bulunmak zorunda değildir. Şair kasidenin istediği bölümüne bunu yerleştirebilir.
Fahriye: Şairin kendini övdüğü bölümdür. Bazen acizliğinden bahseder. İhtiyaç duyduğu şeyleri anlatır ve talep edeceği şeyi talep eder.
Dua: Şair kendisi ve övdüğü kişi için dua eder. Naat yazdıysa Hz. Peygamber (s.a.v)den şefaat diler. Allah'ın varlığından ve birliğinden bahsettiyse(tevhid) bağışlanmayı ister ve şiiri neticelendirir.
Bir kaside revisi, redifiyle(su, sünbüliye) yahut nesib-teşbib(bahariye, şitaiye) bölümü düşünülerek adlandırılır.