Doğal Kaynakların Kullanımı

• İnsanoğlu tarih boyunca ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli doğal kaynakları kullanmıştır. Bunun sonucunda yaşadıkları mekanı ve çevreyi çeşitli şekillerde değiştirmişlerdir.
• Doğal kaynak çıkarımı ve kullanımı beraberinde çeşitli çevre sorunlarının doğmasına da yol açmaktadır.
• Kömür çıkarımı sırasında yüzey şekilleri ve drenaj bozulmakta, bitki örtüsü ve hayvan türleri zarar görmektedir.
• Kömürün kullanımıyla oluşan sülfür bileşikleri asit yağmurları oluşturmakta, atmosferdeki karbondioksit miktarını artırmaktadır.
• Yaşamın temel kaynağı olan su; tarımsal üretim, endüstriyel kullanım, enerji üretimi, ulusal güvenlik gibi konularda önemli bir yere sahiptir. Ancak suyun yanlış kullanımı kuraklık ve çölleşmeye ya da sel ve taşkın afetlerine neden olabilmektedir.

Doğal Kaynakların Kullanımında Etkili Olan Faktörler

1. Doğal Kaynağın Potansiyeli

• Bir doğal kaynağın işletilebilmesi verimliliği ve rezervine bağlıdır.

2. Kullanılan Yöntem ve Teknolojiler

• Doğal kaynağın en verimli şekilde, maksimum yarar ile uzun süre kullanılabilmesi, kullanılan yöntem ve teknolojilere bağlıdır .Bu durumda ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile doğrudan ilişkilidir.

3. İnsanların İhtiyaçları

• İnsanın yaşamını sürdürebilmesi için yeryüzündeki doğal kaynaklardan yararlanmaya ihtiyacı vardır. İhtiyaçları ise geçmişten günümüze değişmeler göstermekte ve artmaktadır. Bu durum da doğal kaynakların kullanımının giderek artmasına yol açmaktadır.
• Doğal kaynak kullanımının artması ve hatalı kullanılması doğal afetlere neden olmaktadır.
• İnsanlar, doğal kaynakları çeşitli amaçlar için kullanırken geri dönüşümü olmayan hatalar yapmışlardır.

Örneğin;

• Verimli tarım alanlarını yerleşim birimlerine çevirebilmek için doğal drenajı değişikliğe uğratmışlar, nehir kenarları boyunca setler yaparak taşkın ovalarına yerleşmişlerdir (Adapazarı, Bursa ovaları ve Çukurova'da olduğu gibi).

Doğal Kaynak Kullanımında Çevre Duyarlılığı

• Teknolojik olanaklarla, çevresel etkileri dikkate alınmadan uygulanan projeler doğal kaynakların zarar görmesine ve hızla yok olmasına neden olmaktadır.
• Hızlı nüfus artışı, düzensiz kentleşme, turizm, sanayileşme gibi etkenler doğal kaynakların sağlıklı bir şekilde kullanımını zorlaştırmaktadır. Bu durumda çevre duyarlılığının yok olmasına yol açmaktadır.
• Tüm canlıların sağlıklı ve dengeli bir çevrede var olan doğal kaynaklarla yaşamlarını sürdürebilmeleri için, ekonomik kalkınma ile doğal kaynakların korunması birlikte ele alınmalıdır.
• Barajlar, coğrafi koşullar dikkate alınarak projelendirme ve kullanım stratejileri geliştirerek inşa edilirse;  Doğal çevre kirliliğine yol açmaz.
• Yenilenebilir enerji üretimi gerçekleştirilir.
• Akarsuyun debisi kontrol altına alınır, taşkınlar önlenir.
• Tarım alanlarının sulanması gerçekleşir, tarımsal verim ve üretim artar.
• İçme suyu ihtiyacı karşılanır.
• Çevrenin iklim koşullarına olumlu etkisi olur.
• Sportif amaçlı yararlanılır.
• Tatlı su balıkçılığı yapılabilir.

ÖRNEK: Baraj çevrelerinin ağaçlandırılmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Erozyonu yavaşlatarak barajın ömrünü uzatmak
B) Yeni orman alanları kazanmak
C) Baraj çevresinde yaban hayatını zenginleştirmek
D) Baraj çevresine yerleşmeyi önlemek
E) Çevreyi güzelleştirmek
2004 ÖSS

ÇÖZÜM: Ağaçlandırma akarsuyun akış hızını yavaşlatır, toprağı korur ve erozyonu önler.
Yanıt A

• Ancak barajlar coğrafi koşullar ve kullanım stratejileri geliştirilmeden inşa edilirse;
• Tarihi ve Turistik yerler su altında kalabilir.
• Verimli tarım arazisi kaybedilir.
• Yerleşim alanları sular altında kalır.
• Tarım topraklarında tuzlanma görülür.
• Taşkınlar ve sel baskınları artabilir.
• Ekolojik sistem zarar görebilir.
• Çeşitli hastalıklar yaygınlaşabilir.

Doğal Kaynakların Değeri ve Kullanımının Değişimi

• Doğal kaynakların insan için önemi, zaman ve mekana bağlı olarak değişmektedir.

Örneğin;
Su, önceleri içme suyu ve sulama amaçlı kullanılırken,günümüzde enerji üretimi, turizm, sanayi ve teknolojinin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır.

Doğal kaynaklara esas önemini kazandıran faktörler

• Dünya nüfusunun hızla artışı ve sanayideki teknolojik gelişmelerdir.Bu yüzden tarım arazileri, ormanlar, petrol ve kömür yataklarının önemi giderek artmaktadır.

Doğal Kaynak Kullanımının Farklı Olmasının Çevresel Sonuçları

• Gelişmiş ülkelerde doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve azami yararlanmanın sağlanmasına yönelik örnek uygulamalar görülür. Geri kalmış ülkelerde ise zengin doğal kaynaklara sahip olsalar bile teknolojik yetersizlikler nedeniyle azami kullanım ve sürdürülebilir yararlanmadan uzak yöntemlerle doğal kaynak kullanımı gerçekleşmektedir.
• Yetersiz, hatalı ve eski teknolojilerin uygulanması doğal kaynakların hızla tüketilmesine neden olmakta ve coğrafi çevreye büyük zarar vermektedir.