Cümlenin Öğeleri
(Dolaylı Tümleç)
Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri gösteren öğedir. Yükleme sorulan “-e”, “-de” ve “-den” hal eklerini alan sorulara aynı ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç görevinde bulunur. Soruların ve cevapların aynı ekleri alması zorunluluğu bunun diğer öğelerle karışmasına engel olur. Bunu örneklerle açıklayalım.
“Elindeki kitap ve defterleri bana verdi.”
cümlesinde altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “kime” sorusunu soruyoruz. Soru da cevap da aynı eki almış. Öyleyse “bana” sözü dolaylı tümleçtir.
“Sizinle ancak yaza görüşürüz.”
cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hal ekini almıştır. Ancak bu öğeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz. Görüldüğü gibi soru hal eki almadan soruluyor. Öyleyse bu, “-e” hal eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir.
“Kimseye sormadan dışarı çıktı.”
cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulmak için yükleme “nereye” sorusunu soruyoruz. Bu durumda soru, “-e” hal eki almış, ancak “dışarı” sözü aynı eki almamış. Öyleyse buna da dolaylı tümleç diyemeyiz.
Görüldüğü gibi sorular ve cevapların aynı ekleri alması koşulu, birbiriyle karışan öğeleri ayırt etmemizi sağlıyor.
Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz.
“Beni sınıfta iki saattir bekliyormuş.”
cümlesindeki altı çizili öğeyi cevap olarak almak için, yükleme “nerede” sorusunu soruyoruz. Öyleyse bu öğe dolaylı tümleçtir.
“Hepimiz iki saattir ayakta bekliyoruz.”
cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “nasıl” sorusunu sormamız gerekiyor. Görüldüğü gibi soru “-de” ekiyle sorulmamış. Demek ki öğe dolaylı tümleç değil.
“O, iki gün önce buradan ayrıldı.”
cümlesinde altı çizili öğe “nereden” sorusuna cevap vererek dolaylı tümleç olmuş.
“Senin de gelmeni yürekten isterdim.”
cümlesinde altı çizili öğe “nasıl” sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleç değildir.
“Şu elmadan üç kilo verir misin?”
cümlesinde altı çizili öğeyi bulmak için “neyden” sorusunu yükleme soruyoruz. Cevap geldiğinden öğe dolaylı tümleçtir.
“Hastalandığından gelmedi.”
cümlesinde altı çizili öğeyi ise “niçin” sorusuyla buluyoruz. Öyleyse bu, dolaylı tümleç değildir.
Örnekleri daha da çoğaltabiliriz. Burada unutmamamız gereken, soruyla cevabın aynı ekleri (-e, -de, -den) almasıdır. Dolaylı tümleci bulduran soruları ezberlemek yerine, bunu kavramak daha avantajlı bir yoldur.
|» Bu konuyla ilgili test çöz! « |
|» Cümlenin Öğeleri Sayfasına Dön! « |
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
bravo hoca dinlemişim gibi geldi hocam 🙂
Çok güzel…Tekrar edilmiş gibi..
çok iyi anlatılmış sizin sayenizde yazılımdan ve sözlümden 100 alacağım iyi günler
gerçekten çok iyi anlatılmış ama daha iyi olabilirdi.mesela bize öğretmenimiz özne,tümleç,dolaylı tümleç ve nesneden yani hepsinden 10 cümle yazın demişti ben bunu arıyorum aruyorum bulamıyorum bununda omasını istiyorum. eğer öümkünse bunu da ekleyin.lütfen.
mümkünse üst kısımda olduğu gibi yani benim yazdığım gibi bunlarda olsun .teşekkür ederiz bize böyle şeyleri örnek verdiğiniz için.
bize cevaplayacak 10 15 örnek cümle verilseydi daha iyi olurdu
lutfen birsıtede cumlenın ogelerınr mesela dolaylı tumlecın neye sorusuna 10 ornek nerye sorusan yanı butun sorulara 10 ar tane ornrk cumle .bu sadece dolaylı tumlec ıcın gecerlı degılbutun ogelerin soruları ıcın gecerlıdır . bu da olursa cok guzel olur bu sıte…
ben 3.sınıfa gidiyorum.bizde tümcenin öğelerini gördük.ben dolaylı tümleci hiç anlamadım. iyiki böyle bir site yapmışsınız burayı okuyunca çok iyi anladım böyle bir site açtığınız için teşekürlerrrr
ben altıncı sınıfa gidiyorum.b’siz nesneyi hiç anlamadım bana yardımcı olurmusunuz
bu kadar kolay soruları ilk defa gördüm
bence o kadar bilgi yok mesala yargı nedir gibisinden bence o kadar güzel olmamış
çooook güzel olmus ama benim aradığım yok benim aradığım bir cümlenin içinde belirtili nesne,belirtisiz nesne,dolaylı tümleç,zarf tümleci,edat tümleci,emeği geçen herkese yinede teşşekkür ederim bu dediklerimide koyarsanız tam bir süper olacak kamp kurmak istiyorum buraya rock biçiminde işte buuuu soleyecek soz yok saka saka yaparsanız diğer arkadaslarda bulur kolayca tşk ederim yinede kib
Gerçekten çok güzel olmuş… Ne diyelim emeğe saygı. Sağ olun siteyi yaptıınız için.
sayfa düzeni yok ama yine de tşk..
daha düzenli olabilirdi…
BEN 8.SINIFA GİDİYORUM O KADAR SİTE DOLAŞTIM BU KADAR DÜZGÜNÜNÜ BULAMAMIŞTIM TŞK EDRM
Çok sağ oL kardes ama bu bunları mıcrosft atsan cok sahane olcak ama cok sağ oL
Çok sağ olun ya valla işe yaradı =)
sayenizde derse hazırlıklı gireceğim keşke biraz daha örnek olsaydı ama yinede sağ olun !!! =)
bu siteyi yaptığınız için öncelikle size teşekkür ederim bu site sayesinde dersleri çok iyi anlıyorum buradan çalışıp derse katılıyorum sonradan ve size tekrar teşekkür ediyorum
çok beğendim gerçekten çok güzel ve aynı zamanda işime çok yaradı.Bu sitenin yapımcısına çok teşekkür ederim eline sağlık