Dünyanın Şekli ve Boyutları Konu Anlatımı

Dünyanın şekli küreye benzemekle birlikte tam küre değildir. Ekvator çevresi şişkin, kutuplar çevresi basık olan özel şekline Geoid denir.
Dünya’nın geoid şekil almasında;

Kendi çevresinde dönerek soğuyup katılaşması etkili olmuştur.

Dünya’nın Boyutları

Dünya’nın Şeklinin Sonuçları

Ekvatordan kutuplara gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Bunun sonucunda;

Sıcaklık Ekvatordan kutuplara doğru azalır.

Örnek:
Normal koşullarda yeryüzünde sıcaklık, Ekvator’dan kutuplara doğru giderek azalır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?
A) Yerin şeklinin
B) Yerin hareketlerinin
C) Hava hareketlerinin
D) Deniz etkisinin
E) Yükseltinin

Çözüm:
Ekvatordan kutuplara gidildikçe güneş ışınlarının düşme
açısı küçüldüğü için sıcaklık azalır. Bu durum Dünya’nın
şeklinden kaynaklanır.
Yanıt A

1. Güneş ışınlarının tutulması Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artar.

Cisimlerin gölge boyu Ekvator’dan kutuplara doğru uzar.
Denizlerdeki buharlaşmaya bağlı oluşan tuzluluk kutuplara gidildikçe azalır.

Dağlardaki kalıcı kar (toktağan kar) sınırı kutuplara gidildikçe deniz seviyesine yaklaşır.

Nüfus ve yerleşme üst sınırı kutuplara gidildikçe deniz seviyesine yaklaşır.

2. İki meridyen arası mesafe kutuplara gidildikçe daralır.

3. Parelellerin çevre uzunlukları kutuplara doğru gidildikçe azalır.

4. Dünya’nın ekseni etrafındaki çizgisel dönüş hızı ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır.

Örnek:

Yer’in ekseni etrafında dönüşü sırasında, yandaki şekil üzerinde belirtilen yerlerin hangisinde hız en fazladır?

A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

Çözüm:
Dünyanın küresel şekli nedeniyle çizgisel dönüş hızı ekvatordan kutuplara azalır.
Yanıt B

Örnek:
a uçağı Kutup Dairesi, b uçağı Yengeç Dönencesi, c uçağı ise Ekvator üzerinde, yerden aynı yükseklikte uçarak Dünya çeresindeki turlarını aynı sürede tamamlıyorlar.
Aşağıdakilerden hangisinde bu uçaklar, hızı en az olandan en fazla olana doğru sıralanmıştır?
A) c < b < a
B) b < c < a
C) c < a < b
D) a < b < c
E) b < a < c

Çözüm:
Hızı en az kutuplara yakın olandır. a uçağının hızı en azdır. b uçağının Ekvator da olan c dene hızı daha azdır.Sıralamanın a < b < c şeklinde olması gerekir. Çünkü Dünyamız küresel bir şekle sahip olduğu için paralellerin uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
Yanıt D

Ekvatordan kutuplara gidildikçe çizgisel hıza bağlı olarak gurub ve tan süreleri uzar.

Tan : Güneşin doğmadan önceki alacakaranlık
Gurub : Güneşin batış anı

5. Ekvatordan kutuplara gidildikçe gece-gündüz süreleri arasındaki fark artar.

6. Aynı anda Dünya’nın bir yüzü aydınlık diğer yüzü ise karanlıktır.

7. Kuzey yarım küre’de kutba gidildikçe Kutup Yıldızının görünüm açısı büyür.

Not:Kutup yıldızının görünüm açısı kuzey yarım kürede bulunan enlemin numarasını verir.

8. Küresel yüzeyi düzleme aktarırken şekil ve boyutları bozulur. Bu nedenle hatasız haritaları çizilemez.

Örnek:
Haritalar yerşekillerinin biçimini gerçeğe tam uygun olarak göstermez. Haritalarda görülen, gerçeğin az ya da çok benzeridir.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yer şekillerinin karmaşık olması
B) Kuş bakışı bakış sağlanamaması
C) Ölçeğin küçük tutulması
D) Yerkürenin kutuplardan basık olması
E) Küresel yüzeyin düzleme aktarılmış olması

Çözüm:
Dünyanın yuvarlak şeklini bozulmadan düz hale getirmek mümkün değildir. Bu yüzden hatasız haritalar çizilemez.
Yanıt E

9. Yerden yükseldikçe görülen alan genişler.