SBS 8.SINIF TÜRKÇE PARAGRAFTA ANLAM

Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

Paragrafta yapı konusunda sıkça karşılaştığımız soru kalıplarından biri de “paragrafın akışını bozan cümle”lerdir. Paragrafı oluşturan cümlelerin hepsinin bir bütün olup bir konuyu anlatmak üzere yazılmış olması gerektiğini daha önce belirtmiştik. Fakat bazı paragraşarda konunun dışına çıkıp anlatılanlarla alakasız bir yargı içeren, ana düşünceyi desteklemeyen cümleler kullanılır. Bu cümleler anlatıma zarar verir. Çıkarılması gereken cümle iyi seçilmeli, çıkarıldığında paragrafın anlatımda aksaklık olup olmadığına dikkat edilmelidir.

ÖRNEK SORU
(1) Akılcılık, bilim ve teknoloji arasında sıkı bir ilişki vardır. (2) Bunlar birbirinin bütünleyicisidir. (3) Bu değişme ve gelişmelere ayak uydurmak
gerekir. (4) Akılcılığın olmadığı yerde bilim ve teknolojiden, bilim ve teknolojinin olmadığı yerde de akılcılıktan söz edilemez. (5) Olaylara akılcılıkla yaklaşmayan, bilim ve teknolojiye sırt çeviren toplumlar hiçbir zaman ilerleyemez.
Paragrafın akışını bozan cümle aşağıdakilerden hangisidir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
2006 OKS

ÇÖZÜM
Parçada “akılcılık”la “bilim ve teknoloji”nin ilişkisinden söz edildiği anlaşılıyor. Yazının yazılış amacı bu ilişkiyi açıklamak. Bu düşünce ekseniyle numaralanmış cümlelere bakıldığında 3. cümlenin bu düşünceyle hiçbir ilişkisi olmayan bir yargı taşıdığını görüyoruz. Söylenen konuya yakın olabilir ama ana düşünceyle ilgisizdir. Meselenin başka bir boyutunu ilgilendirmektedir.
Yanıt B

ÖRNEK SORU
Hani benim yuvam, vatanım; Hani orman, hani dağlar ovalar? Ben öterim; fakat kalbim kan ağlar; Kafes güzel; lakin benim zindanım.
Dörtlükten aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

A) Vatan özlemi B) Tutsaklık üzüntüsü
C) Özgürlük isteği D) Arkadaş özlemi
1992 DPY

ÇÖZÜM
şiirin ilk iki dizesinde vatan özlemi, son iki dizesinde de tutsaklık sıkıntısı ve özgürlük isteği dile getirilmiştir. Dörtlükte arkadaş özlemine dair herhangi bir şey söylenmemiştir.
Yanıt D

ÖRNEK SORU

Yukarıdaki altı çizilip numaralandırılmış cümlelerden hangisi paragrafın konu bütünlüğünü bozmaktadır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
1998 ML

ÇÖZÜM
Paragrafın bütününde pazar yerinin hareketliliği anlatılırken araya demir yolundan giden trenin geçmesi getirilmiş. Bu da paragrafın konu bütünlüğünü bozmuş.
Yanıt C

Cümlelerden Paragraf Oluşturma

Bir diğer soru kalıbı da gelişigüzel numaralanmış cümlelerden paragraf oluşturmaya yöneliktir. Bu tür soruların çözümünde giriş ve sonuç cümlelerinin özelliğinin iyi kavranması bize yardımcı olacaktır.

ÖRNEK SORU

Bu konuşmadaki cümlelerle bir paragraf oluşturulduğunda sıralama nasıl olur?
A) 3–5–4–2–1 B) 4–2–3–5–1
C) 2–1–4–5–3 D) 1–2–3–5–4

iki basit hamleyle soruyu çözebiliriz. Cümleler ardı sıra okunduğunda 4. ve 5. cümlelerin 5–4 diye sıralanması gerektiği kolayca anlaşılıyor. Seçeneklere bakıldığında A ve D seçeneklerinde 5. cümlenin 4. cümleden önce geldiği görülüyor. Bu durumda B ve C seçeneklerini eliyoruz. D seçeneğinde ilk cümlenin 1. cümle olması gerektiği söylenmiş. oysa 1. cümleyi en başa getirdiğimizde anlatımında eksiklikler olduğunu fark ediyoruz. Geriye sadece A seçeneği kalıyor. Parça, buradaki sıralamaya göre okunduğunda anlamlı bir bütün oluştuğu anlaşılır.
Yanıt A

ÖRNEK SORU
1. Hiç olmadık bir zamanda tahammül gücü- mü zorlayan, içimi geren bu kuşatıcı sesin gitmesini sabırla bekledim.

2. Çığırtkan öfkeler saçarak sanki dağları yara yara gelen bir motosiklet, çatal kapının önünde durdu.

3. O mavi sessizliği dayanılmaz esmer bir gü- rültüyle kirletip duruyordu.

4. Yayla evimizde, gölgesi balkona dökülen ceviz ağacının altındaki yazı masama he- nüz oturmuştum.

5. Ama gitmedi.

Yukarıdaki cümlelerle anlamlı bir paragraf oluşturmak için sıralama nasıl olmalıdır?

A) 1 – 5 – 4 – 3 – 2 B) 2 – 3 – 4 – 5 – 1
C) 4 – 2 – 1 – 5 – 3 D) 3 – 5 – 2 – 1 – 4
2006 OKS

ÇÖZÜM
Çözüme giriş cümlesi konusunda ulaşmaya çalı- şalım. Giriş cümlesini bulduğumuzda doğru sonuca varmış olacağız.
Birinci cümle giriş cümlesi olamaz; çünkü “bu ku- şatıcı ses” ifadesiyle kullanılmıştır. Buradan da bu cümleden önce başka sözler söylenmiş olduğu sonucuna varılır. (A yanlış)
Üçüncü cümleden de “o mavi sessizlik” ifadesi daha önce başka cümleler kurulduğu sonucuna ulaşılır. (D yanlış)
ikinci ve dördüncü cümleler giriş cümlesi olabilir. Ancak dördüncü cümlede hikâye anlatımında gi- riş cümlelerinde sıkça tercih edilen bir yol tercih edilmiş. Bu yol, önce dekoru okuyucuya sun- maktır, sonraki cümlelerde olaylar gelişir. Bu yüzden dördüncü cümle parçanın giriş cümlesi olmaya en yakındır. (C doğru)
Parça C seçeneğindeki sıralamaya göre okun- duğunda anlamlı bir paragraf oluştuğu görüle- cektir.
Yanıt C